Skip to content

Waarom ik Dancer in the Dark voor altijd zal onthouden

“My dream is to be unseen in a way. To lift people out of their dreams and put them back in their seat before they even notice they were gone. My purpose is to come so close, that they can’t escape anymore.” – Robby Müller

Door Brecht de Backer24 mei 2016

Het moet ongeveer vijftien jaar geleden zijn dat ik “Dancer in the Dark” van Lars von Trier zag. Dat weet ik omdat ik tijdens mijn puberteit door een dramatische Björk-fase ging en die film een diepe indruk op me maakte. Hoe het plot precies in elkaar stak, weet ik niet meer. Wat ik me nog wel scherp voor de geest kan halen, zijn enkele specifieke beelden. Björk, bungelend aan trein, een overzichtsshot van een fabriekshal, een kleine-kille-spierwitte cel en een wondermooie Catherine Deneuve in de stoeltjes van een donkere bioscoopzaal. Tot voor kort had ik er geen idee van dat het het werk van cameraman Robby Müller is, dat zo op mijn netvlies gebrand staat. Tot voor kort wist ik, in alle eerlijkheid, helemaal niet wie Robby Müller is.

Dancer in the Dark trailer

Doorgaans onthoudt men de namen van cameramannen ook niet. Het zijn vooral de acteurs en regisseurs die een plaatsje in ons collectieve geheugen veroveren. Na wat zoekmachine-opdrachten bleek al snel dat Müller, volgens verschillende bronnen Dé man van het Licht, zelf ook maar zelden een plek in die schijnwerpers inneemt. Ik durf er op te wedden dat elke pseudo-filmliefhebber in het verleden wel eens verliefd is geworden op één van zijn vele films. Denk aan Breaking the Waves, Dead Man, Paris Texas, To Live and Die in L.A., en nog heel wat meer van dit kaliber iconische plaatjes.

Twee uur, vier bier later

Door het lezen van wat interviews en het aflopen van zijn IMDB-pagina kreeg ik weer zin om zijn films te bekijken. Een ‘Dancer in the Dark’ en ‘Breaking The Waves’ later, snapte ik ineens waarom ik zijn werken altijd al zo waardeerde. Ook al wist ik niet dat het zijn werken waren. Müller is als cameraman, of net wat eerbiediger: Director of Photography, namelijk helemaal vrij van pretentie. Hij betuttelt me niet als kijker. Hij dirigeert mijn blik niet uitdrukkelijk of dwingend, maar laat me onbewust een bepaalde emotie ervaren. Al snap je dat onbewuste pas achteraf, wanneer je twee uur en vier bier later nog steeds met de dramatiek van het verhaal aan het worstelen bent. Precies dat gedetailleerde en subtiele, vaak ook quasi onopgemerkte, maken zijn beelden juist zo krachtig.

Müller hanteert vrij minimalistische cameratechnieken: lange en statische shots. Hierdoor worden ze dienstbaar aan de film en het verhaal. De beelden of camerabewegingen leiden niet af van wat de film inhoudelijk wil teweegbrengen. Geen bruuske cuts, spectaculaire stunts of mooifilmerij (volgens Müller zelf ‘camera-acrobatiek’).

“Kijken naar het werk van Müller voelt vaak als het bekijken en traag ontleden van een schilderij”

Brecht de Backer

Qua belichting vallen vooral de sereniteit en de felle contrasten op. Het beetje theoretische kennis dat me nog bijstaat uit oude filmcolleges, is dat er zoiets bestaat als picturale conventies in film. Een nogal pretentieuze bewoording voor het feit dat filmstills vaak gebruik maken van technieken uit de schilderkunst. Kijken naar het werk van Müller voelt vaak als het bekijken en traag ontleden van een schilderij.

De nieuwe Vermeer

Dat is een specifiek anders-kijken. Een kijken dat meer gevoel losweekt. Meer dan eens wordt Müller dan ook in één adem genoemd met een kunstenaar als Vermeer. Hij wordt geroemd als Meester van het Licht, omdat hij zo nauwkeurig en realistisch de lichtinval op de set orkestreert en op die manier ook onze blik fijntjes dirigeert.

Waarom ik de vijftien jaar oude beelden van ‘Dancer in the Dark’ in mijn geheugen opsloeg, en het plot me ontging, komt doordat Müller ervoor zorgt dat je niet passief naar een verhaal kijkt, maar het zelf ervaart. Bij het zien van zijn werk kijk je ongemerkt met een actieve blik. Je staart niet meer passief, maar je beleeft het beeld en voelt de emotie. Zijn beelden staan in dienst van het verhaal, maar bepalen het daardoor juist des te meer.

Brecht woont sinds Valentijnsdag 2014 in Amsterdam. Het was liefde op het eerste zicht. Na vijf jaar studeren in Antwerpen, flaneert ze nu dus door de straatjes van Amsterdam. Meestal belandt ze dan wel in een cafeetje, met een boek, waar ze tevens haar Bourgondische aard kan vieren. Brecht schrijft verder heel veel, meestal kritisch. Als journalist, maar ook willekeuriger dan dat. Gewoon, omdat ze dat plezant vindt.

Tags

Exposed