We gingen naar de 7,5-uur durende film Sátántangó en dit is wat er gebeurde

11:00

De film begint. We zijn zelfs een beetje nerveus: we gaan niet elke dag naar een film die 450 minuten duurt. De film begint met een openingsshot waarin we zeven minuten lang een kudde koeien volgen die zich verplaatsen door het troosteloze, desolate Hongaarse landschap. Van een vervallen en haast verlaten dorp naar een weiland ergens in de verte. In deze scène gebeurt er niet zoveel, maar het zorgt ervoor dat je als kijker een soort onthaastingsproces doormaakt en het maakt ook duidelijk dat de film niet alleen draait om de personages, maar ook de wereld waar het zich in afspeelt. We krijgen de kans om de ruimte, de tijd en de langzame en meditatieve cameravoering volledig op te nemen. Het is een andere vorm van kijken.

12:30

Na twee uur is de kop er af. De tijd is vrij snel gegaan. Hoewel bepaalde shots ontzettend lang duren zijn wij alsnog gefascineerd in de manier waarop Tarr long shots inzet. De personages uit Satantango zijn rauw en hebben een paar dingen gemeen: ze bevinden zich in uitzichtloze situatie, en door hun alcoholisme, hebzucht en lusteloosheid zijn ze ook niet heel sympathiek. Desondanks ontstaat door de tijd die je met hen doorbrengt een innige band waarin je elke uitdrukking en rimpel tot je neemt, ook al blijft veel dialoog uit. Bijvoorbeeld met de doctor, die elk menselijk contact vermijdt en de deur niet meer uitkomt, maar wanneer zijn geliefde palinka op is toch genoodzaakt is om het comfort van zijn kamer te verlaten. In zijn zoektocht naar palinka ontstaat er een regenstorm, wordt hij belaagd door een kind net voor de pub en stort hij uiteindelijk in elkaar zonder palinka. Zijn tocht is zwaar en pijnlijk en de tijd die hij hierdoor kwijt is lijkt helemaal voor niks geweest. What the fuck.

13:20

Pauze. Met de vraag in ons hoofd wat we net hebben meegemaakt gaan we op zoek naar koffie – als de doctor naar zijn palinka. We zitten in een emotionele rollercoaster en hebben nog vijf uur te gaan. Een belachelijk lange rij buiten, iedereen wil palinka. Een kleine lifehack: we vermijden op slinkse wijze de rij om niet dezelfde tocht af te hoeven leggen als de doctor. Waar Tarr geen tijd voor neemt is pauze, hij wilt ons terug in zijn film.

13:35

Eenmaal terug in de film maken we kennis met Estike, de jongste inwoner van het dorp en misschien ook wel de meest tragische. In haar stilte ontdekken we hoe machteloos wij als mensen kunnen zijn en dat wanneer we wel macht hebben wij dit koste wat kost willen gebruiken of zelfs misbruiken. Zoals Estike, die haar kat doodt, in een scène die voor velen erg moeilijk zal zijn om naar te kijken. In haar machteloosheid gaat ze op zoek naar hulp en komt ze terecht bij de pub. De feestvierende volwassenen merken haar totaal niet op. Ze ziet de doctor zwabberen. Hij jaagt haar weg. Ze loopt verder, helemaal alleen in het donker en op het einde blijft ze helemaal alleen over met haar dode kat. Ze neemt wat rattengif en gaat liggen. Shit.

14:15

De volwassenen beginnen aan een episch drankfestijn beginnen gaan helemaal los in de pub. De dorpelingen proberen hier letterlijk hun problemen weg te drinken en zien niet dat Estike door het raam naar binnen gluurt om vervolgens weer te verdwijnen. In dit stuk, wat voor ons misschien de meest memorabele scène van de film is, maakt de camera geen bewegingen en wordt er tien minuten lang een beeld gepresenteerd wat zo een bewegend schilderij kan zijn. Met tranen in onze ogen van het lachen vergeten we even alles om ons heen. De dorpelingen veranderen van vervelende vreemdelingen naar onze nieuwe tragische vrienden. Al deze dronken gekte wordt afgesloten met een intieme tango waar wij helemaal in worden gezogen. Wat een stuk en wat een emotie.

16:20-16:35

Pauze. Herhaal lifehack. Nogmaals excuses.

16:35-18:30

Enthousiast keren we terug naar de zaal voor het laatste stuk van deze fantastische film. We hebben ondertussen alles al meegemaakt en zijn helemaal klaar om Sátántangó uit te spelen. De blije gevoelens van voor de pauze worden echter direct omgezet naar die van afschuw en schaamte. Het eerste beeld is dat van de dode Estike, liggend op een pooltafel. Ook hier zien we weer een beeld wat een schilderij kan zijn, maar dan wel een verdomd droevig schilderij. Daar is die rollercoaster weer. Béla Tarr slaagt erin om ons net als de dorpelingen Estike te doen vergeten en daar ons vervolgens keihard voor af te straffen. We hebben ons nog nooit zo diep geschaamd tijdens een film. Hierna trekken de dorpelingen verder, op zoek naar een beter bestaan. Ze kijken nog een keer terug, beseffend dat ze de doctor zijn vergeten. Tijdens deze reis breken we. De eindeloze regen en kou gepaard met de verloren gezichten van de dorpelingen worden even teveel. We kijken voor het eerst op ons horloge en vragen we ons af of we nog de kracht hebben om dit vol te houden. Maar we zullen wel moeten.

18:30 – 19:00

De rollercoaster houdt ons na een kort, maar magnifiek hoogtepunt erg lang in een dieptepunt, maar we zijn er bijna. Terwijl de dorpelingen zich hebben bewogen weet de doctor van niets wanneer hij terugkomt uit het ziekenhuis met een vol vat van zijn geliefde palinka. Hij besluit zich volledig af te sluiten van de buitenwereld door zijn huis dicht te timmeren en zich op te sluiten in zijn uitzichtloosheid met enkel zijn vat palinka. We eindigen met een zwart beeld. Er is niks meer.

19:00-19:30

Béla Tarr komt op het einde tevoorschijn om nog een Q&A te geven over de film. Hij is het luide applaus snel zat en wil gelijk beginnen met de vragen. Natuurlijk vragen mensen zich af waarom de film bestaat uit zulke lange shots en waarom die bijna acht uur duurt. Tarr anwoordt: ‘You need time to move. Life takes time, so why do we exclude time?’ Het is hem gelukt om een film neer te zetten die zo echt aanvoelt dat we beiden het gevoel hebben dat we samen iets hebben doorstaan en zelfs hebben overleefd. Met zijn gebruik van tijd, cameravoering en long shots trok hij ons naar het platteland van Hongarije, waar we hebben gelachen en vooral gehuild. Helaas zullen we nooit weten wat er van onze geliefde dorpelingen zal komen. Terwijl we de zaal verlaten voelen wij ons droevig, vereerd, helemaal kapot, maar vooral trots op wat ze zojuist hebben gedaan.

Sátántangó draait nog een keer in Eye: op 6 mei.