Herinnering aan Frans Zwartjes

Zaterdag 18 november overleed beeldend kunstenaar en filmmaker Frans Zwartjes, een van de meest veelzijdige experimentele-filmmakers van Nederland. Op zijn naam staan meer dan vijftig films, waarvan een groot deel internationaal erkenning vond. Als eerbetoon aan de godfather van de Nederlandse kunstenaarsfilm vertoont EYE een aantal van de films waarmee Zwartjes bekendheid kreeg. Op het programma staan Living (1971”, 15”), Seats Two (1970, 10”), Moving Stills I (1972, 7”) en Sorbet (1968, 9”), Spectator (1970, 11') en Dolls (1968, 10'). Twee van Zwartjes” favoriete acteurs – de muzen Moniek Toebosch en Trix Zwartjes – zijn te zien naast Lodewijk de Boer (Sorbet) en Paul de Nooijer (coregie Moving Stills), twee kunstenaars met wie Zwartjes graag samenwerkte. De selectie bevat Zwartjes” favoriete titels.

bedwelmend en beklemmend

De Grote Tovenaar zoals Zwartjes wel werd genoemd, kreeg vanaf eind jaren zestig bekendheid met schilderachtige, grofkorrelige zwartwitfilms vol extreme close-ups en onverwachte perspectiefwisselingen. Extreme psychische staten en seksualiteit zijn de vaste thema”s in een Zwartjes-film, improvisatie, extreem zwart-witgebruik en montage in de camera de bouwstenen. De maker toonde broeierige, bedwelmende situaties, vaak met een ondertoon van angst of radeloosheid. Collega-kunstenaar Moniek Toebosch (1948-2012), Zwartjes” vrouw Trix en Christian Manders vervulden vaak de hoofdrollen. Essayist Susan Sontag (On Photography) noemde Zwartjes eens “de belangrijkste experimentele filmer van zijn tijd”. Pentimento (1979), Living (1971) – onderdeel van de Home Sweet Home-serie (1971) – en Spare Bedroom (1969) gelden als enkele van Zwartjes” bekendste films.