IDFA - Private History & The Danube Exodus

In de zomer van 1939 huurt de voorzitter van de joodse gemeenschap in Bratislava twee Donaukruisers om een groep van bijna negenhonderd Slowaakse, Hongaarse en Oostenrijkse Joden naar riviermonding aan de Zwarte Zee te brengen, vanwaar ze zullen doorreizen naar Palestina. Een van de schepen was de Erzsébet Királyné, onder bevel van kapitein Nándor Andrásovits, die ook een fervent amateurfilmer was. Zijn beeldimpressies van het leven aan boord worden aangevuld met fragmenten uit brieven en dagboekaantekeningen van de opvarenden.

Een jaar later is kapitein Andrásovits met zijn schip terug op de Zwarte Zee om opnieuw honderden vluchtelingen over de Donau te brengen, stroomopwaarts dit keer. De Duitse gemeenschap uit Bessarabië (in het zuidwesten van het huidige Oekraïne) zoekt een veilig heenkomen nadat het land waar hun voorouders zich een eeuw eerder gevestigd hadden, door het Sovjet-leger is binnengevallen.

bewegende snapshots

Vooraf: Private History (Gábor Bódy & Péter Timár, HU 1978)

“Een vrije selectie uit een paar oude amateurfilms” zegt de ondertitel van Private History. Deze films, opgenomen in Hongarije tussen 1920 en 1950, zijn min of meer chronologisch gemonteerd en vertellen aan de hand van persoonlijke levens de Hongaarse geschiedenis van die periode.

Kort na de Eerste Wereldoorlog zijn de filmfragmenten nog statisch en schokkerig. De taferelen worden ingeleid met teksten als “Een zomerdag buiten” of “Rendez-Vous”. Mettertijd wordt de beeldkwaliteit beter, scherper en vloeiender. We kijken naar bewegende snapshots uit het leven van gewone Hongaren, of naar een dwaas sketchje dat zij voor de lens opvoeren. Op de achtergrond horen we het nieuws op de radio, een reclame voor een biermerk, een kinderliedje over een jojo. Vanaf 1933 duikt soms de Hitlergroet op. Nog later zien we beelden van de Hongaarse massadeportatie van Joden in 1944.

In dit ijzingwekkende Hongaarse filmexperiment uit 1978 wordt het persoonlijke terloops verkend en afgezet tegen de geschiedenis. Dat geeft soms een wrang ironisch effect. Want in tegenstelling tot hen die werden weggevoerd, kennen wij de afloop.

Op 26 november met Doc Talk.