In memoriam Miloš Forman: Man on the Moon

Hij regisseerde een bescheiden aantal speelfilms (twaalf), maar was een met vele Oscars onderscheiden filmmaker. Lichtheid, zwartkomische humor en een meeslepende verteltrant kenmerken de films van Miloš Forman, die 13 april overleed op 86-jarige leeftijd.

In de jaren zestig verwierf Forman internationale faam met Loves of a Blonde (1965) en het – door de Tsjechische autoriteiten verboden -The Fireman”s Ball (1967). De films waren boegbeeld van de Tsjechische new wave, de vooraankondiging van het verlangen naar artistieke en intellectuele vrijheid van de Praagse Lente van 1968.

hardvochtige hoofdzuster

Zijn grootste bekendheid kreeg de naar de VS uitgeweken regisseur met One Flew Over the Cuckoo's Nest (1975) over de opstand van “patiënt” Randle P. McMurphy (Jack Nicholson) tegen een almachtige psychiatrie, belichaamd door de hardvochtige hoofdzuster Ratched (Louise Fletcher). De film won alle belangrijke Oscars; Forman zag de film als een parabel voor het vrijheidsbeknotte leven dat hij in het communistische Tsjecho-Slowakije had ervaren.

opkomst en ondergang van een komiek

Formans liefde voor onaangepaste originals bleek ook uit zijn latere biopics over Amadeus Mozart, Hustler-uitgever Larry Flint en de compleet onvoorspelbare komiek Andy Kaufman.

In Man on the Moon volgt hij opkomst en ondergang van Kaufman, die in de jaren zeventig en tachtig furore maakte met ontregelende stand-up comedy. Zijn shows waren hilarisch, pijnlijk, grillig, tragisch en ontroerend en nooit was duidelijk of Kaufman speelde dat hij gek was of dat er echt een steekje los zat. Jim Carrey speelt de “kamikaze-komiek” (Robin Williams) met overgave, maar ingehouden. Hij wórdt het personage in plaats van dat we naar de Carrey-show kijken, en dat heeft waarschijnlijk te maken met de affiniteit van Carrey met Kaufman.

Vertoning op 35mm (EYE-collectie).