Invisible Sea: The Aral Sea in Cinema

Op de grens tussen Oezbekistan en Kazachstan lag eeuwenlang een zoetwatermeer van honderden kilometers: het Aralmeer. Maar dankzij de irrigatiesystemen van het Sovjettijdperk is het meer sinds de jaren zestig van de vorige eeuw in rap tempo uitgedroogd en verzout. De implicaties voor mens en natuur zijn enorm – het verdwijnen van het Aralmeer wordt beschouwd als een van de grootste milieurampen van onze tijd.

De documentaire Aral. Fishing in an Invisible Sea (2004) van Saodat Ismailova and Carlos Casas vormt het vertrekpunt voor het programma. De film vertelt het verhaal van drie generaties vissers en toont hoe het leven verandert in het licht van de zich geleidelijk voltrekkende milieuramp. Programmeur Kseniia Bespalova volgt een soortgelijke structuur en toont fragmenten van films die de tijdperken belichten die overeenkomen met de drie stadia van uitdroging van het Aralmeer. In de klassieke film The Fishers of Aral (Yuldash Agzamov, 1957) is het meer nog overvloedig; de eerste cinematografische representatie van de ramp is te zien in de cult Perestrojkafilm The Needle (Rashid Nugmanov, 1988); en Waiting for the Sea (George Itzhak, 2020) toont hedendaagse pogingen om nieuwe manieren van leven uit te vinden in het opgedroogde land.

Na deze fragmenten vertonen we de korte animatiedocumentaire Once there was a sea... (Joanna Kożuch, 2021) die een alternatief biedt voor de realistische weergave van de ramp en zich in plaats daarvan richt op herinneringen. De herinneringen aan het verdwenen meer, de getuigenissen van de lokale bevolking en hun hoop voor de toekomst vormen de belangrijkste drijfveer van alle films die voor de vertoning zijn geselecteerd.

Deze avond is samengesteld door onafhankelijk filmonderzoeker Kseniia Bespalova, die deelneemt aan Eye’s opleidingsprogramma Programmeurs van de Toekomst. Haar interesse gaat uit naar dekoloniale cinema uit ex-Sovjetstaten,

milieucinema en begrippen zoals landen, grenzen en kosmopolitisme.

Dit programma is onderdeel van 18,000 Worlds. In deze tentoonstelling met installaties en videowerken verkent Saodat Ismailova de onzichtbare fundamenten van Centraal-Azië. Ze maakt daarbij gebruik van het persoonlijke en het collectieve geheugen, verbindt mythen met de recente geschiedenis van de regio, en onderzoekt de helende werking van spiritueel erfgoed.

Kijk op de tentoonstellingspagina voor de overige publieksprogramma’s rondom de tentoonstelling en de vertoningen van Centraal-Aziatische films die Saodat Ismailova heeft uitgekozen. Ook op de Eye Film Player zijn films te zien die speciaal zijn geselecteerd voor 18,000 Worlds.