Restored & Unseen: Shame (Skammen)

Liv Ullman en Max von Sydow zijn Eva en Jan, twee musici die op de vlucht voor een oorlog zijn uitgeweken naar een boerderij op een eiland. Maar ook daar laat de oorlog hen niet met rust en komen ze, te midden van kogelinslagen en explosies, voor complexe morele keuzes te staan. Met hand-held camerawerk maakt Bergmans vaste cameraman Sven Nykvist de gewelddadige inbreuk op het privéleven van het stel ook nog eens angstaanjagend invoelbaar.

vietnamoorlog

1968, het jaar waarin Shame werd uitgebracht, markeerde een cruciaal moment in de Vietnamoorlog. Hoewel de Zweedse filmmaker zich eerder onomwonden tegen het Amerikaanse optreden in Zuidoost-Azië had uitgesproken, ging Shame veel meer in het algemeen over het psychologische effect van oorlog en geweld op de mens. Volgens Bergman-bewonderaar Andrej Tarkovski in zijn essaybundel De verzegelde tijd was dat ook de enige juiste methode: 'Een filmregisseur moet zijn acteurs leven inblazen en ze niet tot spreekbuis maken van zijn eigen ideeën.'

hoogtepunt

Tarkovski zou bijna twee decennia later met Nykvist achter de camera zijn laatste film draaien: The Sacrifice (1986). De Rus had het oog laten vallen op het eiland Farö als locatie, hetzelfde eiland waar Bergman Shame had opgenomen, maar stuitte op een afwijzing van het Zweedse leger.

Niet alleen Tarkovski, ook de internationale kritiek beschouwde Shame destijds als een hoogtepunt in Bergmans oeuvre. Toch zou het een van de minst bekende films van de Zweed blijven. In de door het Swedish Film Institute gerestaureerde versie beleeft de film zijn glorieuze comeback.

Inledining door Eye-programmeur Leo van Hee op 21 oktober.