Shorts: Paradocs

Programma

• 

  Being John Smith

  Na naam te hebben gemaakt als speels en humorvol avant-gardekunstenaar - met een carrière van een halve eeuw en meer dan zestig films, videowerken en installaties - geeft John Smith in deze autobiografische overpeinzing toe dat het hebben van de meest doorsnee Engelse naam die je maar kan verzinnen “bijna dagelijks mijn gevoel van individualiteit en eigenwaarde ondermijnt”. Zoek online op ‘John Smith’ en ‘film’ en je belandt bij Captain John Smith van Disney’s Pocahontas, verzucht hij, niet bij hem.
  
  Met charmante stem en droge humor meandert Smith van gedachtes over zijn naam naar zijn vergankelijkheid en nalatenschap als kunstenaar. Tegelijkertijd verschijnen teksten in beeld die zijn overpeinzingen aan andere preoccupaties koppelen, zoals de wanhopige staat van de wereld.
  
  Ook onverwachte geluiden en verrassende associaties getuigen van zijn “eigenzinnige esprit en formele vindingrijkheid” - net als de vraag, die in beeld verschijnt, of dit werk dat laatste inderdaad nog wel heeft. Een stream of (self-)consciousness in beeld en geluid van een maker die altijd blij is als iemand hem vraagt of hij misschien “dé John Smith” is.

• 

  Misty Man

  Een jonge man achter prikkeldraad, beschuldigd van diefstal, valt in slow motion neer op het gras. Kunstenaar Ansuya Blom wisselt dit krachtige beeld en andere shots die ze Suriname maakte, zoals van pelikanen die krijsen rond een vissersboot in Paramaribo, af met 8 mm-opnamen van een eerste communie-processie uit haar familiearchief.
  
  Ondertussen horen we een vrouwenstem die voorleest uit Disorderly Families (1982) van Arlette Farge en Michel Foucault. Dit boek bestaat uit brieven uit de archieven van de Bastille, vaak smeekbeden aan de rechter om een echtgenoot of kind op te sluiten, omdat zijn familie er anders aan onderdoor gaat. Ook horen we het strijdlied van de White Horse Society van de Amerikaanse Dakota-stam.
  
  Zo geeft Misty Man te denken over ruimtelijke, maar ook mentale opsluiting, zonder daar een eenduidige uitspraak over te doen. Het gezicht van een jongetje in communiepak is dan ook veelzeggend: door een digitale zoom verandert zijn gelaat in een uit pixels opgebouwd, golvend oppervlak. Maar hoe ver je ook inzoomt, je zult zijn zielenroerselen nooit kennen.

• 

  Like the Glitch of a Ghost

  Alapadu ligt midden in het regenwoud van zuidelijk Suriname. In een film die het Diaconaal Instituut hier in de jaren vijftig maakte en die vervolgens in het archief van Eye Filmmuseum belandde, worden de bewoners nog ‘indianen’ genoemd.
  
  Hoofdpersoon van de film is echter een witte jonge zendeling, die in het geïsoleerde dorp werkt als verpleegster. Ze behandelt wonden en deelt wormenkuren uit, geeft links en rechts advies, en leert kinderen de basis van het Nederlands, zodat “zij zich verstaanbaar kunnen maken als ze naar Paramaribo gaan.”
  
  Ze bedoelt het allemaal goed, maar in haar houding en taalgebruik klinkt paternalisme en onverholen racisme door. De inheemsen worden neergezet als grote kinderen, die volgens de voice-over “leven op de rand van het Stenen Tijdperk.” Ze zijn vies, arm en zielig, maar worden gelukkig gered door een Florence Nightingale met een hoornen brilletje en een parmantig rollende r.
  
  Die koloniale neerbuigendheid zien we pas echt goed nadat Paula Albuquerque alle personen in de film behalve de zendingswerker onherkenbaar heeft gemaakt met een glitch. Door hen te onttrekken aan een objectiverende blik, herstelt ze hun soevereiniteit.