Spotlight on Cuba: Sara Gómez 2

Programma

• 

  Iré a Santiago

  “Mulat is een geestesgesteldheid”, stelt de voice-over in Iré a Santiago (Ik ga naar Santiago). De energieke zwartwitfilm vangt, vijf jaar na de Cubaanse revolutie, die mentaliteit in beelden van het alledaagse leven in de havenstad Santiago de Cuba. In de smalle straatjes gonst het van activiteiten. Straatverkopers prijzen ananassen aan, op terrassen wordt geflirt, er wordt iemand begraven en er wordt carnaval gevierd.
  
  Ondertussen wordt in de voice-over de geschiedenis van de stad verteld. Columbus zette er in 1492 voet aan wal en Hernán Cortés plande er zijn verovering van Mexico. Toen Franse plantagehouders na de Haïtiaanse revolutie in 1791 met meeneming van hun slaven van Haïti naar Cuba vluchtten, zorgde dat voor een sterke groei van de zwarte bevolking in de stad.
  
  Iré a Santiago toont hun invloed en die van de mulatten op het leven in Santiago. Het resultaat is een feestelijke ode aan de veelkleurige stad, waarin het vitale heden - zoals Gómez het in 1964 vastlegde - het koloniale verleden overwon.
  
  Iré a Santiago is door Vulnerable Media Lab digitaal gerestaureerd als onderdeel van het Sara Gómez Project.

• 

  Y... tenemos sabor

  Allemaal goed en wel, die verfijnde muziekinstrumenten, maar voor het spelen van een rumba volstaan vier houtjes en vier stukjes metaal ook prima - zo vertelt de vooraanstaande zanger en liedschrijver Alberto Zayas tegen het einde van zijn reis door de Cubaanse muziekgeschiedenis. Dat weerhoudt Zayas - geruite bloes, onafscheidelijke sigaar - er niet van om met smaak en gelardeerd met heerlijke fragmenten uiteen te zetten waar het instrumentarium vandaan komt en hoe het zich heeft ontwikkeld.
  
  Sara Gómez verraadt haar muzikale en etnografische achtergrond in de liefdevolle wijze waarop ze Zayas een podium geeft, om daarmee een ode te brengen aan de muziek die ook internationaal veel weerklank heeft gevonden. Ieder instrument dat hij ter hand neemt wordt gedetermineerd en gedemonstreerd. Met ruime aandacht voor de ritmesectie, want dansbaarheid is de maat der dingen.
  
  Vaak hebben deze percussie-instrumenten hun oorsprong op het Afrikaanse continent, door de tot slaaf gemaakten meegenomen en op het door Spanje gekoloniseerde eiland onderdeel geworden van een proces van culturele vermenging dat een unieke muzikale traditie voortbracht.
  
  Y... tenemos sabor is door Vulnerable Media Lab digitaal gerestaureerd als onderdeel van het Sara Gómez Project.

• 

  De bateyes

  In deze korte documentaire onderzoekt Cubaans filmmaker Sara Gómez de historie van de Cubaanse bateyes, simpele nederzettingen rondom suikerrietmolens en -plantages waar de arbeiders woonden. Beelden van (de overblijfselen) van bateyes worden afgewisseld met interviews met oud-arbeiders. Hun getuigenissen, die een beeld schetsen van het dagelijks leven op de plantages, geven blijk van een rijke orale traditie.
  
  Ook de dichter Pablo Armando Hernandez, zelf opgegroeid in een batey, komt aan het woord. In zijn verhaal merkt hij onder andere de parallel op tussen de woonomstandigheden van arbeiders op Cubaanse plantages en Afro-Amerikanen in de Verenigde Staten, groepen die beide grotendeels afstammen van tot slaaf gemaakte Afrikanen.
  
  De bateyes ademt de revolutionaire en socialistische idealen van Gómez. De documentaire draait, zo maakt ze al snel duidelijk, niet om háár definitie of perspectief, maar om de gevoelswereld en cultuur van de suikerrietsnijders. Het zijn dan ook hun woorden, verhalen en poëtische mythes die de leidraad vormen van deze vaak vergeten film.
  
  De bateyes is door Vulnerable Media Lab digitaal gerestaureerd als onderdeel van het Sara Gómez Project.

• 

  Guanabacoa: Crónicas de mi familia

  In deze autobiografische film neemt Sara Gómez ons mee naar Guanabacoa, een stadje ten zuidoosten van Havana, waar haar familie van vaderskant vandaan komt. Opnamen van historische koloniale gebouwen, een joodse begraafplaats en een Santería-altaar geven een impressie van culturele invloeden die ook het actuele straatbeeld ten tijde van de film bepalen.
  
  In oude portretfoto’s en eigentijdse filmopnamen introduceert Gómez verschillende leden van haar familie, waarin muziekbeoefening een gekoesterde plek inneemt. In herinneringen en anekdotes uit de prerevolutionaire tijd, die we horen uit de mond van haar bejaarde peettante - het geweten van de familie en de persoon aan wie de film is opgedragen - klinkt een sterk bewustzijn van ras en klasse door.
  
  Tenslotte maakt de filmmaker, in een geluidloze opname aan de keukentafel, de vrije en ongecompliceerde geest van haar favoriete tante Berta voelbaar. Meer dan een kroniek van een familie, is Guanabacoa een evocatief portret van het leven van de zwarte middenklasse in pre- en postrevolutionair Cuba.
  
  Guanabacoa: Crónicas de mi familia is door Vulnerable Media Lab digitaal gerestaureerd als onderdeel van het Sara Gómez Project.