Voorbeschouwing Anniversary of the Revolution

De in de jaren twintig in ongenade gevallen aanvoerder van het Rode Leger is ook de hoofdrolspeler in William Kentridges filminstallatie O Sentimental Machine, die onderdeel uitmaakt van Kentridges huidige tentoonsteling in Eye. Vertov en Kentridge maakten gedeeltelijk gebruik van dezelfde filmjournaals. Vertov ontving ze direct van het lab, Kentridge werkte samen met de collectieafdeling van Eye.

Van den Boogaard: 'De eerste verjaardag van de Russische Oktober-revolutie in 1918 moest grootscheeps worden gevierd, hadden Lenin en zijn bewind van bolsjewieken bepaald: met versierde straten en pleinen, maar ook met een film. En zo kwam het dat de 22-jarige jonge cineast David Kaufman, beter bekend als Dziga Vertov, in opdracht van het Volkscommissariaat voor Verlichting, uit reeds bestaande journaalbeelden in 1918 een meer dan twee uur durende kroniek monteerde: Verjaardag van de revolutie (Godovsjtsjina revoloetsii).

Vertov, die een decennium later de filmgeschiedenis zou veranderen met vorm-experimenten als De man met de camera (Tsjelovjek s kinoapparatom) noemde Verjaardag van de revolutie zelf zijn "examen" als filmer.'

verknipt

'Na een korte roulatie in 1918, onder andere in de beroemde Kino-trein waarmee langs het front van de beginnende burgeroorlog de Rode troepen moesten worden gemotiveerd, verdween de film uit beeld – in stukken verknipt en als fragmenten in filmarchieven opgeslagen. Totdat in 2017 op een onwaarschijnlijke plaats, het literair archief in Moskou waar de nalatenschap van de dichter Vladimir Majakovski ligt opgeslagen, een oude poster van de film opdook, met achterop een lijst van tussentitels en nummers van de gebruikte journaalopnamen.'

unieke beelden

'Twee Russische filmkundigen, Nikolaj Izvolov en Svetlana Isjevskaja, hebben met die lijst Verjaardag van een revolutie grotendeels kunnen reconstrueren. Het is niet moeilijk in te zien waarom in Sovjet-tijden de film verdwenen bleef: het beeld van het revolutie-jaar 1917 in Petrograd komt niet overeen met de officiële lezing van later en de grote held in de film is niet Lenin, maar de eind jaren twintig in ongenade geraakte Trotski – in de film te zien in volstrekt unieke beelden aan het front in de burgeroorlog.'

in ongenade

'Ook het tegenwoordig zo bewonderde experimentele filmwerk van de in 1954 overleden Vertov raakte in de jaren dertig trouwens in ongenade, om pas in de jaren 1960 herontdekt te worden. En nu, een eeuw na zijn totstandkoming, kunnen we in Verjaardag van de revolutie dus weer een glimp opvangen van dit filmgenie in wording.'

over de spreker

Raymond van den Boogaard (1951) is historicus en journalist. Tussen 1982 en 1987 was hij correspondent in Moskou voor NRC-Handelsblad. Later werkte hij voor die krant onder meer als chef van de kunstredactie en filmcriticus. Nu schrijft hij voor De Groene Amsterdammer. Eerder publiceerde hij Moskou aan zee, Zilverstad en Mijn lieve ouders.