Female Gaze: Myrthe Mosterman

Myrthes werk (speelfilms, documentaires en commercials) wordt vaak gekarakteriseerd als ‘dicht op de huid’: kijkers verdrinken in de gedachtewereld van de personages voor haar lens. Haar beelden zijn intiem en sereen, vaak met een helder kleurgebruik. Als kapstok voor het interview kiest ze Honey Boy (2019) met camerawerk van Natasha Braier.

In Myrthes pubertijd vierde de videotheek hoogtijdagen. “Met een vriendin keek ik nachtenlang films en ik hield een plakboek bij met knipsels van Brad Pitt en Leonardo DiCaprio.” Ze koos voor de studie Filmwetenschappen, volgde daarnaast een fotografie-cursus en huurde wel eens een doka. Over de foto’s uit haar begintijd zegt ze dat die sprankel misten. Toch sloeg de vonk over: “Ik wilde door middel van beelden verhalen vertellen.” Myrthe meldde zich aan bij de Filmacademie en werd toegelaten voor de richting Cinematography.

Na haar diploma ging ze meteen draaien. Met Sunny Bergman werkte ze aan de documentaire Sletvrees, ook aan het intieme Liefdesbrieven van Tara Fallaux. Later volgden projecten waaronder de korte films Weeën over de angst voor het vaderschap en Het einde van Monica, en de nog te verschijnen speelfilms Splendid Isolation en Zee van tijd. GOUD, waar Myrthe het camerawerk voor deed, won in 2020 een Gouden Kalf in de categorie Beste Camera.

Je hebt gekozen voor Honey Boy. Wat maakt deze film voor jou zo bijzonder?

"Het acteerwerk en de draaistijl zijn ontzettend sterk. Het is een autobiografisch en therapeutisch verhaal, want scenarist Shia LaBeouf speelt zijn eigen vader. Je voelt dat het zou kunnen escaleren; bij een autobiografische film lopen de emoties vaak hoog op. Filmisch is het soms bijna kitscherig en nostalgisch. Er worden veel flares [zonlicht dat in een cameralens valt] ingezet, wat we als kijker herkennen als warm en romantisch. Cameravrouw Natasha Braier zoekt dit juist op omdat het over jeugdherinneringen gaat die helemaal niet nostalgisch zijn. Dat dromerige schuurt met het verhaal.”

Myrthes gekozen droomsequentie toont meerdere verhaallijnen, waaronder een meta-lijn over filmmaken. De uitgelichte nachtscène wordt opgevolgd door een dagscène waarin het natuurlijke licht haast geënsceneerd lijkt. Er landt een lieveheersbeestje op de arm van hoofdpersonage Otis, hij volgt het insect met zijn vinger. Myrthe: “Ik hou ervan om te improviseren, de werkelijkheid mee te pakken als het zich voordoet. Dat zie je terug in deze scène en zorgt voor oprechtheid en intimiteit.”

Bij Honey Boy was er sprake van 360 graden speelruimte: de acteurs werden niet afgebakend met markers. Zonder vaste mise en scene konden ze zich vrijuit bewegen. Myrthe: “Braier draait niet zelf, maar regisseert het beeld. Ze dj’t letterlijk met het licht, terwijl haar camera-operator met een headset op de shots maakt. Dat zou ik zelf niet kunnen, want de interactie met acteurs vind ik heel belangrijk. Ik hou ervan om een gebied ruim af te bakenen, het licht ruim op te zetten en dan te kunnen draaien op gevoel. Je voelt in Honey Boy terug dat de regisseur, Alma Har’el, net als ik een vrouw is met een documentaire achtergrond. De film doet enorm recht aan LaBeoufs verhaal.”

Voor GOUD filmde je een jonge turner. In de scène op de behandeltafel bij zijn fysiotherapeut kom je ontzettend dichtbij; er gebeurt echt iets tussen die twee. Hoe heb jij dit in beeld gebracht?

“De film draagt drie lijnen: de sporthal, de vader-zoonrelatie en de affectieve relatie met de fysiotherapeut. Haar aanraking triggert bij hem een gemis waardoor zijn emoties loskomen. In het ouderlijk huis, waar ik de gecompliceerde band met zijn vader verbeeld, gebruik ik lange lenzen – dit creëert afstand. Bij de fysio film ik juist dicht op de huid in een lichte ruimte. Zelf trek ik deze scène niet zo goed – het balanceert op de grens van te intiem. Wel kwamen we met z’n drieën in een bijzondere dynamiek. Dat kon en mocht, was mooi en lief. Ik zat in hun aura, maar wilde geen stoorzender zijn.”

De ononderbroken shots in de sporthal vindt Myrthe goed gelukt. “De vertrouwensband tussen hoofdrolspeler David Wristers en mij was hierbij cruciaal. Ik stond als scherpe vlek op zijn mat, terwijl hij salto’s maakte en keihard rende. Ik was destijds zwanger en was me meer bewust mijn lichaam: we moesten extra voorzichtig zijn. Tegelijk moest het geheel groot uitgelicht worden. We gingen omhoog, omlaag en opzij, draaiden 360 graden rond. Al met al een ingewikkelde choreografie”.

Wat fascineert jou aan het cameravak?

“De zoektocht naar hoe je een verhaal het beste verbeeldt: van de pre-productie van het script tot de uitvoering. De dialoog aangaan met een regisseur en onderzoeken met de crew wat wel of niet werkt.” Voor Myrthe begint haar werk op het moment dat ze haar camera omhangt. “Zoals een acteur zijn tekst leert voordat hij het speelt, zo weet ik welke shots ik nodig denk te hebben. Tijdens het draaien vind ik het fysiek een lekker gevoel, verslavend bijna, om uit te checken. Als onderdeel van de dynamiek op de set, raak ik verwikkeld in een dans met de acteurs. Ik ben geen maker, maar een reageerder. De reactie op dat wat iemand mij geeft, en wat er in het moment gebeurt, vind ik belangrijker dan het bepalen van het totaalplaatje – hoe de film er uiteindelijk uit komt te zien.”

Hoe werk je samen met een regisseur?

"Ik krijg een filmplan toegestuurd via mijn agent. Allereerst verdiep ik me in de visie en ideeën van de regisseur, daarna lees ik het script en bepaal of ik de maker interessant vind. Ik kies eerder voor de persoon, want een goede regisseur kan van ieder slecht script iets moois maken. Een sterk scenario kan verpest worden door een ongeschikte regisseur.”

"Ik ben vrij intuïtief, weet binnen vijf minuten of het klikt. Ook belangrijk: word ik uitgedaagd of uit mijn comfort zone getrokken, en wil ik zes maanden met iemand optrekken? Mijn vak is kwetsbaar. Het werk is intens met vaak oplopende emoties en uitbarstingen, tijdsdruk en lange werkdagen. Voor mij moet het veilig voelen.”

Met de ene regisseur raakt Myrthe bevriend, kijkt ze films en bezoekt ze locaties. Met de ander verloopt de samenwerking zakelijker. Ze decouperen [het opdelen/verknippen van een scène in kleine stukjes of shots] het verhaal en zien elkaar op vaste tijdstippen. Bij haar speelfilms GOUD, Splendid Isolation en Zee van tijd verliep de aanpak telkens anders.

Kun je dieper ingaan op de speelfilms waarvoor je recentelijk het camerawerk hebt gedaan?

"Onlangs heb ik Splendid Isolation met regisseur Urszula Antoniak afgerond. Een verhaal over twee vrouwen op een verlaten eiland, en de dood. Urszula decoupeert niet, maar we hebben inhoudelijk heel uitgebreid over de film gepraat. Ze pushte me om niet in vertrouwde patronen te vervallen. Alles werd op 16mm-film gedraaid, met veel vaste kaders. Op de dag en locatie zelf moesten we kiezen welke shots de scene het beste zouden verbeelden. Normaal volg ik meestal de acteurs en reageer op wat zij mij geven. Nu moest ik de acteurs zelf plaatsen. Visueel ben ik erg blij met de film. Het is een eigenzinnige, abstracte film geworden: bijna een kunstwerk.

"Bij de opnames van Zee van tijd, waarin een jong stel hun kind verliest op zee, ging het anders. Theu Boermans [artistiek leider van het Nationaal Toneel] vindt het beeld ondergeschikt aan het spel. Hij regisseert op de dialogen van acteurs, luistert naar hen met zijn ogen dicht. Na afloop geeft hij aanmerkingen over de tekst. Theu liet mij vrij in de cameravoering, zolang de acteurs maar goed tot hun recht kwamen. Voor mij is dat juist heel uitdagend, om niet alleen maar het mooiste plaatje te maken.”

Myrthe weet het nog goed. Voor Zee van tijd dreef ze met twaalf man op een zeilboot onder de rook van Malta. Benedendeks werd iedereen doodziek. “Ik bedacht dat we de boot naar de zon zouden positioneren. Binnen het uur leerde ik: een kiel is onhandelbaar.” Ze moesten telkens verder uitvaren, zodat het leek alsof ze zich op open water bevonden. Er lag constant een eiland in hun rug, plezierbootjes voeren af en aan. “Mijn liefde voor de documentaire-aanpak stak meteen de kop op. Ik geloofde in de meerwaarde van het schommelen, de dertig graden hitte, en dat de acteurs moeilijk konden lopen om zich staande te houden.”

Welke films ontbreken er voor jou in het huidige Nederlandse filmlandschap?

"Nederland mist goede genre-films. Bij ons gaat het vaak over kleine drama’s met één hoofdpersoon in zijn eigen belevingswereld. Op de Filmacademie worden scenario-studenten al snel gestimuleerd om uit hun eigen omgeving te putten. Nederland schuwt grote onderwerpen. Films over ‘de mensheid’, zoals Terrence Malick ze maakt [Badlands, Days of Heaven] zijn hier totaal bombastisch. De enige regisseurs die daar voor mij momenteel in de buurt komen zijn Alex van Warmerdam en Urszula Antoniak. Hun verhalen staan symbool voor iets veel groters.”

Wij kennen in Nederland vooral arthousefilms waar te weinig mensen heengaan, én de publieksknallers, die kwalitatief weer als minder worden gezien. Ik zou het leuk vinden als er meer variatie zou komen. En genre-films; goede thrillers, bijvoorbeeld.”

Aan welke projecten wil je in de (nabije) toekomst werken?

"Ik heb geen specifieke droom, ambieer geen samenwerkingsverband met een bepaalde regisseur. Maar ik ben ook geen langetermijnplanner. Een periode-film, of een expliciet genre zoals een thriller, dat lijkt me echt super. Films met regels in de cameravoering.

Het is bijna twaalf uur en Myrthe moet nog naar België; een vriend helpen met zijn nieuwe videoclip. "Ik heb geluk met de variatie in mijn projecten. Van artistiek tot commercieel en alles daartussenin. Al die verschillende filmische vormen en type mensen: het houdt me scherp.”