In juni 2021 won The Brilliant Biograph: Early Moving Images of Europe (1897-1902) de FOCAL Award voor Best Archive Restoration & Preservation Project. Deze digitale compilatiefilm van 50 minuten, samengesteld door Frank Roumen, Director of Collections van Eye, en Elif Rongen, Silent Film Curator van Eye, bestaat uit ongeveer 50 titels uit Eye's Mutoscope & Biograph-collectie van 68 mm-films, gemaakt tussen 1897-1902. Deze korte films, samen met een handvol titels van het British Film Institute, zijn met elkaar verbonden in vijf thematische secties (Daily Life, Riding the Waves, Greetings from..., Moving Forward en Body in Movement). Ze geven je zo een rondleiding door het Europese leven en de locaties aan het begin van de twintigste eeuw. De Biograph-films variëren in thema en toon en duren ongeveer 30 seconden tot een minuut. Daarom moest de muzikale begeleiding “de compilatie bijeenhouden... terwijl het ook de intrinsieke waarde van elke afzonderlijke film moest erkennen”, zoals Rongen in de festivalcatalogus van Le Giornate del Cinema Muto schreef.
Het componeren van de partituur voor The Brilliant Biograph
“Het voelde een beetje alsof de films een kleurplaat waren, en ik een enorme keuze aan kleurpotloden had”: Een interview met Daan van den Hurk door Kate Saccone.
Door Kate Saccone19 juli 2021
De Nederlandse stille-filmmuzikant en componist Daan van den Hurk ging de uitdaging aan en componeerde uiteindelijk een lyrische partituur die de gevarieerde en visueel verbluffende beelden versterkt en speels ondersteunt.
In dit interview vertelt Daan over zijn aanpak en het proces tijdens het componeren van de partituur voor The Brilliant Biograph.
Hoelang heb je aan de partituur voor The Brilliant Biograph gewerkt?
Ik had ongeveer twee maanden om de hele partituur te schrijven en op te nemen, wat niet erg lang is voor het componeren van 52 minuten muziek. Ook moest ik de bladmuziek noteren en ervoor zorgen dat ik het tegelijkertijd kon spelen en opnemen. Sommige passages waarin ik veel energie heb gestoken, waren best moeilijk uit te voeren. Daarom was ik zelfs nog in de opnamestudio op zoek naar betere manieren om bepaalde passages uit te voeren. Ik herinner me zelfs dat ik de laatste stukjes nog aan het schrijven was op de avond voordat ik Frank en Elif ging laten horen wat ik tot nu toe had gecomponeerd.
Heb je voor of tijdens het componeren van de partituur met Frank en Elif gesproken over hun visie als curator op de compilatie?
Ik kreeg natuurlijk wel wat informatie, maar ik denk dat curatoren muzikanten doorgaans niet willen beïnvloeden, dus vertellen ze ons niet te veel. Maar achteraf gezien had ik best meer willen weten voordat ik de partituur begon te componeren, omdat die informatie je hele idee over de beelden kan veranderen. Zo heb ik op het laatste moment wat veranderd toen ik erachter kwam wat het grote verhaal was achter de compilatie, namelijk de overgang tussen de 19e en 20e eeuw. Of toen Frank me vertelde wat zijn idee was bij een bepaalde film. Ik dacht toen: “Ja, dat ís gewoon beter dan wat ik deed.” Ik denk dat je als stille-filmmuzikant ook een beetje filmhistoricus moet zijn.
Hoe heb je het componeren aangepakt? Wat waren voor jou belangrijke of noodzakelijke elementen?
De beelden vond ik verbluffend mooi, ik was er echt door betoverd. Daarom wilde ik dat de muziek de beelden zou versterken, maar ze nooit zou overstemmen. Ik wilde onzichtbaar zijn. Als ik te weinig deed, zou je het gevoel hebben dat er geen geluid zat onder de beelden, maar als ik te veel deed, werd het weer lawaaierig. Dus keek ik naar de beweging in elke film, de energie van de mensen die in beeld kwamen. Vervolgens probeerde ik de beelden te volgen en in te kleuren in plaats van ze te ‘begeleiden’. Het voelde een beetje alsof de films een kleurplaat waren, en ik een enorme keuze had aan kleurpotloden. Ik ben dol op de film met de ter waterlating van een enorm schip [Launch of the ‘Oceanic’ (GB 1899)]. Met mijn muziek probeerde ik het gewicht van de boot te volgen, de motoren te laten starten, het keerpunt in de film te laten voelen terwijl de boot even in de lucht zweeft voordat hij de zee raakt. Zo zijn er veel van dit soort voorbeelden.
De muziek moest echt in dezelfde stijl zijn van de tijd waarin de films werden gemaakt. Te modern werkte niet, maar te ouderwets ook niet. Zo had ik een heel mooi rustig stuk dat me aan Robert Schumann deed denken, en waar ik eigenlijk best blij mee was, maar ik heb het uiteindelijk weggegooid omdat het te ouderwets aanvoelde. Het had niet die frisheid en opwinding van het gloednieuwe medium dat film destijds was.
Hoewel ik natuurlijk niets wilde kopiëren, bestudeerde ik wel de muziek van enkele van de grootste componisten van die tijd. Ik verdiepte me in hun compositietechnieken en de muzikale experimenten. Dus in plaats van hun stijl te kopiëren, probeerde ik te experimenteren in de geest van de muziek van rond de eeuwwisseling. Gelukkig was het een tijd van veel muzikale uitvindingen: er valt muzikaal nog veel te ontdekken over die periode met behulp van hun compositietechnieken.
Kun je iets vertellen over het algehele proces, van het componeren tot het opnemen van de partituur? Heb je muziek gecomponeerd voor elke afzonderlijke film en ze vervolgens samenhangend met elkaar verbonden, of dacht je meer per thematisch hoofdstuk?
Ik heb beide gedaan. Het samenstellen van deze partituur stelde me voor een aantal uitdagingen. Er is bijvoorbeeld geen enkelvoudig verhaal; elke film heeft zijn eigen karakter en elk hoofdstuk had een spanningsboog – een afgerond verhaal met een begin, midden en einde, net als de hele film.
Ik heb eerst veel dingen uitgeprobeerd om te zien hoe dat zou uitpakken. Talloze versies die ik had, gooide ik weg, niet omdat het per se slechte muziek was (sommige misschien...), maar omdat het niet werkte bij de compilatie. Voor het eerste hoofdstuk [Daily Life] probeerde ik bijvoorbeeld ononderbroken muziek uit, die langzaam overging in de volgende film. Maar het voelde alsof het publiek niet meer zou kunnen ademen, dus schreef ik een nieuwe versie, één muziekstuk per film. Maar dat voelde dan weer zo gefragmenteerd aan dat het vermoeiend werd om naar te kijken (weer een nieuwe film, weer een nieuwe film, weer een nieuwe film, enzovoort).
Om dit op te lossen deed ik twee dingen: allereerst combineerde films waarvan ik dacht dat ze hetzelfde idee of karakter hadden en schreef er langere stukken bij met langere spanningsbogen, zodat het niet gefragmenteerd aan zou voelen. Vervolgens heb ik terugkerende thema’s geschreven om de hoofdstukken aan elkaar te lijmen. Hoofdstuk één heeft bijvoorbeeld een terugkerend thema voor elke film waarin je mensenmassa’s ziet. Hoofdstuk twee [Riding the Waves] begint en eindigt met hetzelfde stuk, maar de tweede keer bouwt het op naar een climax. Hoofdstuk drie [Greetings from...] bevat langere stukken om de films aan elkaar te lijmen. Hoofdstuk vier [Moving Forward] heeft weliswaar één stuk voor elke film, maar omdat er zoveel meer beweging en energie in de films in deze sectie zit, werkt het toch.
Hoofdstuk vijf [Body in Movement] is verdeeld in twee helften. Dit laatste hoofdstuk heeft de meeste energie, en omdat ik wilde dat die energie bleef stromen, componeerde ik een partituur voor de eerste set films. Er zit een soort pauze in de film Een Kinderfeest op 't eiland Marken [NL 1899] en dan komt de energie weer terug. De partituur eindigt met dezelfde melodie waarmee het hoofdstuk begon, maar dan meer naar een climax toe opgebouwd.
Tegen welke andere uitdagingen liep je aan?
Een grote uitdaging was de openingsprelude. De openingsmuziek zet de toon voor de rest van de film, en ik worstelde ermee hoe die moest klinken. Omdat ik muziek voor de trailer moest aanleveren, had ik een eerdere deadline voor de prelude – soms helpt die druk. Toen ik even ging liggen om mijn hoofd leeg te maken, kwam er een idee naar boven. Ik rende naar de piano en de prelude kwam er bijna in één adem uit.
In mijn eerste versie had ik een ander ‘hoofdthema’ om de openingstekst voor elk hoofdstuk te begeleiden, maar toen ik de prelude eenmaal had, besloot ik om elk hoofdstuk te openen met een fragment van de prelude. De eerste drie hoofdstukken beginnen eigenlijk met opeenvolgende delen van de prelude. Alleen voor het vijfde hoofdstuk hield ik aan het idee vast om een hoofdthema voor het hoofdstuk zelf te hebben, zodat dit ook echt als de finale aan zou voelen.
