Voor Babyboomers niet meer dan normaal, voor Millennials een vage, romantische herinnering aan vervlogen tijden en voor Gen Z vaak zelfs een onbekend fenomeen: film kijken op fílm. Een lange sliert lichtdoorlatend materiaal van 8, 16, 35 of 70 millimeter breed, die met een snelheid van 24 frames per seconde door een projector wordt getrokken van de ene naar de andere rol, daarmee een illusie van bewegend beeld creërend.
Bijkomende nadelen en risico’s: er kunnen krasjes op de film ontstaan en, al gebeurt het zelden tot nooit, het beeld kan vastlopen of haperen. En al die transportkisten met filmrollen laten zich niet per se makkelijk vervoeren en opslaan: een film op celluloid of polyester weegt makkelijk tientallen kilo’s. Een methode kortom, die al lang en breed is ingehaald door technische ontwikkelingen en mogelijkheden. Elke film kan nu vlekkeloos digitaal geconsumeerd worden, elk filmhuis is uitgerust met digitale techniek en de ouderwetse projectoren belandden bij het vuilnis of in depots.
Waarom zou je dan vrijwillig de nieuwste film van Christopher Nolan op 70mm gaan bekijken, terwijl je ‘m ook fonkelend digitaal kunt zien? Redenen genoeg, wat ons betreft. De belangrijkste: Nolan is, net als Quentin Tarantino (diens film The Hateful Eight op 70mm is tot op heden, met 36.000 bezoekers in 2016, de best bekeken film ooit in Eye), fan van het 70mm-formaat. Het is het formaat waarop hij bedoeld heeft de film te laten zien. Daar bovenop is de beeldkwaliteit van celluloid film nog lang niet geëvenaard door digitale projectie.
Waarom 70mm het beste formaat is om Oppenheimer te kijken
Eye Filmmuseum en KINO in Rotterdam zijn de enige twee bioscopen in de Benelux waar je Oppenheimer op 70mm kunt kijken. Waarom is dat de moeite waard?
Door Sarah Famke Oortgijsen27 juli 2023
Het equivalent van 12 tot 18K
Films worden tegenwoordig in vrijwel alle bioscopen standaard in DCP-formaat vertoond. Die digitale vorm van projecteren heeft filmdistributie een stuk makkelijker en goedkoper gemaakt. Digitale films kunnen inmiddels aardig scherp worden vertoond, de meesten zijn 4K (4096x1716 pixels). Een standaard analoge film op 35mm zou je gelijk kunnen stellen aan ongeveer 6K. Omdat 70mm twee keer zo breed is als 35mm biedt het ruimte voor nog veel meer detail op het witte doek. Als je 70mm-film in pixels zou moeten uitdrukken, dan hebben we het al snel over minimaal 12K. Tel daar het rijke analoge kleurenpalet (de kleuren zijn levendiger, het zwart is donkerder) en de schoonheid van de gruizige filmkorrel nog eens bij op et voilà: een unieke cinematografische ervaring. Film zoals film bedoeld is.
De écht ultieme kijkervaring is IMAX 70mm, het daadwerkelijke filmformaat waarmee Nolan Oppenheimer filmde. We hebben het dan over een digitaal equivalent van maar liefst 18K. Scherper bestaat niet. Er zijn echter maar dertig bioscopen wereldwijd die dit ‘70mm True IMAX’-formaat kunnen projecteren, waarvan vier in Europa (twee in Londen, één in Manchester en één in Praag). De originele filmrol weegt maar liefst 272 kilo en heeft een spoellengte van 17,7 kilometer.
De originele filmrol van Oppenheimer weegt maar liefst 272 kilo en heeft een spoellengte van 17,7 kilometer
Het verschil tussen IMAX 70mm en ‘standaard’ 70mm
70mm refereert naar de breedte van de filmrol, maar door de perforaties aan de zijkanten en ruimte voor het geluidsspoor zijn de frames (de beelden die erop staan) 65mm breed. Daarom staat er op de Oppenheimer-filmstroken die Eye aan bezoekers uitdeelt: ‘shot on Kodak 65mm film’.
Bij een 'standaard' 70mm-film staan de beelden boven elkaar op de filmrol. Elk frame is vijf perforaties (de gaatjes aan de zijkanten van een filmrol) hoog. Daarmee heeft het een beeldverhouding van 2,2:1.
Bij een IMAX 70mm-film staan de beelden naast elkaar, in de lengte van de rol. In dit geval is elk frame, doordat ze overdwars op de rol staan, vijftien perforaties breed. Daarmee heeft het een beeldverhouding van 1,43:1.
Croppenheimer?
Oppenheimer is opgenomen met een combinatie van 65mm-film (5 perforaties) en IMAX 65mm-film (15 perforaties). Ga je naar een IMAX 70mm-vertoning, dan zie je de scènes die zijn opgenomen in het IMAX-formaat dus in hun volle hoogte (en de rest met zwarte balken boven en onder het beeld). De projectie op het scherm wisselt tijdens de film tussen een beeldverhouding van 1,43:1 (bij de stukken op IMAX 70mm) en een beeldverhouding van 2,2:1 (bij de stukken op ‘standaard' 70mm).
Bekijk je de film op ‘standaard’ 70mm, dan zijn die IMAX-sequenties aan de boven- en onderkant bijgeknipt om in de beeldverhouding van de rest van de film te passen. Daarom wordt gekscherend van ‘Croppenheimer’ (‘croppen’ betekent ‘bijknippen’) gesproken. Die 70mm-filmkopieën, waarvan er in Eye één wordt vertoond, zijn fotochemisch gemaakt, waardoor de originele analoge kleuren perfect behouden bleven. En, zoals Nolan zelf over het bijknippen vertelde in een interview: “From a creative point of view, what we’ve found over the years is that there’s no compromise to composition.” Oftewel: volgens de maker zelf doet dat niks af aan de kijkervaring.
Wil je toch de volledige kijkervaring, op IMAX 70mm, dan pak je dus de trein naar Londen, Manchester of Praag. Gelukkig kun je in Eye de op één na beste optie ervaren: Oppenheimer is voorlopig nog op 70mm te zien in Cinema 1, op een oppervlak van 11,9 bij 5,4 meter.
Meer weten over verschillende filmformaten? Onze collectiespecialisten leggen het uit:
