Tentoonstelling, Films, Talks & Events

Johan van der Keuken

Tegen het licht

30 maart — 9 juni 2013

Johan van der Keuken (1938-2001) was een uitzonderlijk dubbeltalent, die met een fotografisch oog filmde, en met een filmisch oog fotografeerde. Eye toonde zijn films en een groot aantal fotowerken en gaf inzicht in de wijze waarop Van der Keuken zijn films maakte. Van der Keuken bouwde aan een artistiek interessant en maatschappelijk geëngageerd oeuvre, dat duidelijke overeenkomsten in vorm en inhoud vertoont. In zijn werk maakte hij vaak gebruik van geografische verschillen. Altijd op reis maar ook dicht bij huis, versnijdt Van der Keuken zijn observaties in Afrika, Azië of Latijns-Amerika met vergelijkbare of juist diametraal tegenovergestelde beelden of situaties. De tentoonstelling toonde hoe Van der Keuken verschillende sequenties in één film bij elkaar brengt, en hoe hij verschillende beelden met elkaar laat contrasteren.

Van 30 maart t/m 9 juni 2013 presenteerde Eye de tentoonstelling Johan van der Keuken – Tegen het licht. Invalshoek van de expositie is de bijzondere wijze waarop Van der Keuken in zijn films contrasterende beelden bijeenbracht en de wereld in continue verandering observeerde.

Bekijk de tentoonstellingstrailer:

Zijn werkwijze, die al zichtbaar is in vroege filmische portretten die hij begin jaren zestig maakte van beeldend kunstenaars als Lucebert en Tajiri, heeft een sterk visueel en artistiek gedurfd karakter. De tentoonstelling Johan van der Keuken – Tegen het licht laat daarnaast zien dat Van der Keuken als een van de eerste filmers probeerde filmische tijd in ruimte te vertalen. De gelijktijdigheid van beelden was een van de uitgangspunten van de tentoonstelling.

Van der Keuken liet grote of juist kleine gebeurtenissen uit het dagelijkse leven van verschillende kanten zien, bewust van het feit dat het enkele beeld van de realiteit niet bestaat. Aan het eind van zijn leven raakte hij steeds meer geïnteresseerd in de manier waarop zijn films en foto’s zich verhouden tot de ruimte waarin ze worden vertoond. In zijn fotoboeken liet hij zijn foto’s al in beweging komen door ze als een reeks te tonen, zodat er een beeldverhaal ontstond. De ruimtelijke tentoonstelling in Eye ligt in het verlengde hiervan.

Eye heeft vrijwel het volledige filmoeuvre van Johan van der Keuken in de collectie. Van klassiekers als Blind Kind (1964) en Beppie (1965) tot latere werken als Amsterdam Global Village (1996) en De grote vakantie (2000).

Over de kunstenaar

Johan van der Keuken (Amsterdam, 1938-2001) volgde van 1956-1958 een studie aan de Parijse Filmacademie, het IDHEC (Institut des Hauts Etudes Cinématographiques), waarna hij tegelijkertijd en afwisselend als fotograaf en filmmaker werkte. Hij publiceerde op 17-jarige leeftijd zijn eerste fotoboek. Vanaf de jaren 50 maakt Van der Keuken ongeveer 1 à 2 films per jaar, dat uiteindelijk leidde tot een oeuvre van meer dan vijftig films. Na de geëngageerde jaren 70 raakte Van der Keuken vanaf de jaren 90 steeds meer geïnteresseerd in vorm, maar zijn films zijn altijd ook een analyse van de maatschappij gebleven. Hij kon in grote, maar ook kleine filmische gebaren een stad als Amsterdam met het lot van de gehele wereld verbinden, zoals in zijn bekendste film Amsterdam, Global Village (1996).

Zijn vernieuwende werk werd altijd hogelijk gewaardeerd in met name Frankrijk, Duitsland en Italië, maar ook in Nederland bleef de erkenning uiteindelijk niet uit. Zijn hele filmoeuvre is opgenomen in het Eye archief, en zijn fotocollectie is aangekocht door het Maison Européenne de la Photographie in Parijs. In 1988 ontving hij voor zijn oeuvre de Nederlandse Cultuurprijs, en in 2000 ontving hij de Bert Haanstra Oeuvreprijs, de hoogste onderscheiding voor een filmmaker in Nederland.

poster Johan van der Keuken - Tegen het Licht

Films, talks & meer

De expositie over Johan van der Keuken, de eerste solotentoonstelling van een Nederlandse filmmaker in Eye, werd geflankeerd door de vertoning van de belangrijkste films van Van der Keuken. De openingsfilm Bewogen Koper (1993, nieuwe kopie) toont in een poëtische, associatieve filmstijl beelden van koperblaasorkesten met inheemse slagwerkers in exotische landschappen.

De afgelopen jaren restaureerde Eye veertig Van der Keuken-films op origineel formaat, waarvan het merendeel nog niet eerder op het grote doek was te zien. De in het programma opgenomen selectie brengt de ontwikkeling van Van der Keuken de cineast in beeld: van het humanisme van de eerste jaren tot aan het uitgesproken politieke engagement vanaf de jaren zeventig, zoals te zien in De weg naar het zuiden (1981) en I Love Dollars (1986).

Uit de laatste, meer vrije periode zijn onder andere Het oog boven de put (1988), Face Value (1991) en Bewogen koper (1993) te zien. Bijzonder waren ook de voorstellingen van de korte films (van eersteling Paris à l’aube (1960) tot aan het na Van der Keukens dood afgemonteerde Onvoltooid tegenwoordig (2001)).

credits

Curators

Jaap Guldemond, Mark-Paul Meyer, Jeroen de Vries, Marente Bloemheuvel

Projectmanagers

Claartje Opdam, Sanne Baar

Tentoonstellingsontwerp

Jeroen de Vries

Grafisch ontwerp

Joseph Plateau, Amsterdam

Technische productie

Rembrandt Boswijk

Installatie

Landstra & De Vries

Op zoek naar eerdere tentoonstellingen?

Bekijk het archief via de link.

Lees meer

Steun Eye. Word lid van de Eye Society.