
Spotlight on Cuba: Sara Gómez 1
IDFA2024: Spotlight on Cuba: Sara Gómez 1
Deze vertoning, onderdeel van het speciale programma Spotlight on Cuba, verkent het werk van de Cubaanse filmmaker Sara Gómez. Het programma bevat de korte films: Isla del tesoro, Una isla para Miguel, Sobre horas extras y trabajo voluntario, en Mi aporte.

Programma
Isla del tesoro
Het Cubaanse ‘pijnbomeneiland’ of ‘schateiland’ was drie eeuwen lang het domein van piraten, avonturiers en boekaniers, en inspiratiebron voor vele mythes en legenden. De Cubaanse intellectueel en onafhankelijkheidsstrijder José Marti verbleef er in zijn jonge jaren in huisarrest.
Na de onafhankelijkheid in 1898 zetten nieuwe piraten er voet aan wal: Amerikaanse ondernemers koloniseerden het eiland in om er plantages te leiden. Weer later bouwde de Cubaanse regering er een enorme gevangenis voor ballingen, criminelen en politieke dissidenten.
Beelden van deze ontwikkelingen volgen elkaar in rap tempo op, als inleiding tot het tijdperk van Fidel Castro, waarin de panoptische gevangenis wordt onttakeld en het eiland de thuisbasis wordt voor Cubaanse jongeren, die hier worden opgeleid tot deelnemers aan de Cubaanse revolutie - het ‘jeugdeiland’ dat het onderwerp is van Gómez’ documentaires On the Other Island en Una isla para Miguel.
Isla del tesoro is door Vulnerable Media Lab digitaal gerestaureerd als onderdeel van het Sara Gómez Project.Una isla para Miguel
Na de Cubaanse Revolutie werden vele jongeren naar Isla de Pinos gestuurd voor een heropvoeding. In dit tweede hoofdstuk uit Sara Gómez’ trilogie over Isla de Pinos - inmiddels Isla de la Juventud - portretteert ze Miguel, afkomstig uit een armlastig, groot eenoudergezin in Havana. De adolescent verblijft op het eiland om een rechtgeaarde man te worden; een waardevolle kameraad in het jonge, communistische Cuba.
Het uiterst gedisciplineerde groepsprogramma biedt Miguel kans om aan een potentieel bendeleven te ontsnappen als gemarginaliseerde jongen van kleur. Gómez filmt de openhartige Miguel op het kamp, waarbij ook kampleiders en Miquels kameraden aan het woord komen. In de traditie van de imperfect cinema toont ze de voortgang van de revolutie en portretteert ze op waardige wijze burgers die eerder niet gezien of gehoord werden. Met op de achtergrond de Afro-Cubaanse jazzklanken van de legendarische pianist en componist Chucho Valdés.
Una isla para Miguel wordt vertoond in een door Vulnerable Media Lab gerestaureerde 4k-versie van de enig overgebleven 16mm-print uit de archieven van Instituto Cubano del Arte e Industria Cinematográficos (ICAIC).Sobre horas extras y trabajo voluntario
Kritische kortfilm in zwart-wit over het Cubaanse beleid van onbetaald overwerk en ‘vrijwilligerswerk’ als onderdeel van de economische groeiplannen. Op het 13de congres van de Cubaanse staatsvakbeweging CTC in 1973 discussiëren arbeiders uit de textielindustrie over nut en noodzaak.
In een speelse montagestijl wisselen mannelijke en vrouwelijke sprekers, een voice-over en teksten in beeld elkaar af. Waarbij revolutionaire retoriek wordt onderbroken door kritische noten over “de zonde van onnodig overwerk”, met soms zelfs komisch effect. Zoals wanneer na een aanprijzing van vrijwilligerswerk beeldvullend het woord PERO... verschijnt (MAAR...). Terwijl een arbeider rustig beschrijft hoe ze als vrijwilliger drie keer naar hetzelfde veld werd gestuurd om dezelfde stenen te verplaatsen - telkens naar een andere plek.
Het creëert niet alleen een ironisch kader voor propagandabeelden waarin communistische leiders Fidel Castro, Che Guevara en Ho Chi Minh te midden van de arbeiders zelf de handen uit de mouwen steken, maar zet evengoed te denken over de vergelijkbare druk tot (onbetaald) overwerk in de kapitalistische wereld van nu.
Sobre horas extras y trabajo voluntario is door Vulnerable Media Lab digitaal gerestaureerd als onderdeel van het Sara Gómez Project.Mi aporte
De opening van Mi aporte oogt en voelt als propaganda. Blijmoedig spreekt een reporter met vrouwelijke fabrieksarbeiders: toonbeelden van de nieuwe tijden die in revolutionair Cuba zijn aangebroken. In de strijd tegen het imperialisme moeten namelijk ook alle vrouwen aan het werk, heeft het partijbureau bepaald.
Die kritiekloze opening blijkt een schijnbeweging: Mi aporte (‘mijn bijdrage’) geeft een meer genuanceerd beeld van wat het teweegbrengt. Mannen klagen dat hun vrouwelijke collega’s het werk fysiek niet aan kunnen, en dat het ‘paternalisme’ hen dan noopt het over te nemen. Vrouwen leggen uit waarom ze al snel alweer stoppen met werken als de van hogerhand beloofde kinderopvang een wassen neus blijkt.
De film, destijds gemaakt als actueel discussiestuk, biedt nu een intrigerend tijdsbeeld van de nog prille revolutie. Zij en haar medemakers (die zonder hiërarchie op de credits staan) geloven duidelijk in de idealen van de revolutie, maar durven ook vraagtekens te zetten bij de praktijk daarvan. Dat viel helaas niet in de smaak bij de opdrachtgever van de film, de Cubaanse Vrouwenfederatie; uiteindelijk werd de film gecensureerd.
Mi aporte is door Vulnerable Media Lab digitaal gerestaureerd als onderdeel van het Sara Gómez Project.
Dit is onderdeel van
Details
Productiejaar
2024
Lengte
80 min.
Productieland(en)
NL
Onderdeel van
IDFA 2024
Het International Documentary Film Festival Amsterdam (IDFA) brengt ook dit jaar weer van 14 tot en met 24 november een spannende selectie van 's werelds beste documentaires naar Eye.



Voorrang op tickets? Steun Eye en zie meer.