15 maart opent bij Eye de tentoonstelling A Tale of Hidden Histories, waarin kunstenaars film en video, maar ook andere technieken inzetten om verhalen over de geschiedenis te onderzoeken, deconstrueren en ‘ontmaskeren’. Want is de geschiedenis niet zelf al een constructie, een verhaal an sich?
Door Esther Elligens14 maart 2019
We introduceren acht conceptuele ideeën over geschiedschrijving met behulp van enkele citaten, om zo alvast na te denken over dit thema en met enige voorkennis de tentoonstelling in te gaan. Je kan natuurlijk ook gewoon de citaten uit je hoofd leren, dan heb je iets achter de hand als iemand naar jouw perspectief op het dodo-ei van kunstenaars Broomberg & Chanarin in de tentoonstelling vraagt.
History brings together an understanding of the whole of human creativity, and destructiveness, in a never complete or final thesis, but al the same a major concentration, neither to absolute not too ambitious, of our hard-earned wisdom as a species (Robert Conquest, History, Humanity and Truth).
Geschiedkunde is de wetenschap die een afgebakend stukje van het verleden op een zo precies en concreet mogelijke (wetenschappelijke) manier probeert te benaderen. Het zal er misschien niet in slagen alles te omvatten of te duiden, maar gaat wel op zoek naar iets wat ons de waarheid kan vertellen over hoe we hier zijn gekomen en wat het is om mens te zijn:
Without truth in history, humanity is no longer humanity. (Robert Conquest, History, Humanity and Truth)
Geschiedenis is niet langer de bron, de achtergrond, het referentiepunt van literatuur, het is niet het domein waaruit de literaire tekst voortgesproten is; nee, geschiedenis wordt nu vooral beschouwd als de realiteit die door de tekst, al dan niet literair, geproduceerd wordt. Geschiedenis produceert geen tekst, maar tekst produceert: de toekomst. (E. van Alphen en M. Meijer, De Canon onder vuur)
Geschiedenis en literatuur liggen dicht bij elkaar. Geschiedenis is niet de bron voor een mooi verhaal, maar de geschiedenis is het verhaal zelf. Door geschiedenis op te schrijven, er een verhaal van te maken, wordt het pas echt geschiedenis. De geschiedenis is dus niet iets wat in het verleden gevonden moet worden. Het wordt in het heden, door bijvoorbeeld het schrijven van teksten, geproduceerd. Het is een nieuwe realiteit, gecreëerd in het heden.
“Geschiedenis is pas geschiedenis als het een narratief krijgt en een narratief is altijd een constructie”
If history were to break every connection to our basic competence for following a story and to the cognitive operations constitutive of our narrative understanding, it would lose its distinctive place in the chorus of social sciences. It would cease to be historical. (Paul Ricoeur, Time and Narrative)
We vangen de geschiedenis in een narratief om er zo duiding aan te geven. Dit geldt voor geschiedenis als tekst, maar ook voor geschiedenis als foto, geluid of film. Een narratief is de essentie van geschiedenis. Geschiedenis is pas geschiedenis als het een narratief krijgt en een narratief is altijd een constructie; iets wat door ons op een bepaalde manier wordt verteld en weergegeven.
History can be redescribed as a discourse that is fundamentally rhetorical, and that representing the past takes place through the creation of powerful, persuasive images which can be best understood as created objects, models, metaphors, or proposals about reality. (Hans Kellner, A New Philosophy of History)
Geschiedenis is geen wetenschap die het verleden waarheidsgetrouw in kaart kan brengen. Geschiedenis is levendig en ver(r)a(n)derlijk en bestaat uit een geheel van representaties, die misschien wel meer over het nu, dan over het verleden vertellen.
And since the writing of history draws its deepest inspiration from the difference between the past and the present, one cannot write about the past without a certain awareness of the present. There never is a past as such, but only a past as different from the present. ( F.R. Ankersmit, Interdisciplinarity and the ‘Doing’ of History: A dialogue between F. R. Ankersmit and Ranjan Ghosh)
De geschiedenis heeft natuurlijk alles met het verleden te maken, maar is veel meer dan dat. Het kan niet los worden gezien van het heden. Wij zijn immers in het heden met het verleden bezig. De geschiedenis is iets wat er nu niet meer is. Dat is ons enige echte duidelijke referentiepunt.
“We have nothing better than memory to guarantee that something has taken place before we call to mind a memory of it. Historiography itself will not succes in setting aside the continually derided and continually reasserted conviction that the final referent of memory remains the past, whatever the pastness of the past wil signify.” (Paul Ricoeur, Memory, History, Forgetting)
Een belangrijk onderdeel van geschiedenis en onze band met het verleden zijn de herinneringen aan wat is geweest. We moeten het doen met ons geheugen, of het geheugen en de herinneringen van een ander. Maar herinneringen zijn nooit helemaal betrouwbaar. Ze bestaan immers in het heden en worden gevormd door meer dan het verleden alleen:
Because memory is made up of narratives and relations and amenable to individual acts of intervention in it, memory is always open to social revision and manipulation (Mieke Bal, Act of Memory)
Historians cannot dissociate themselves completely from their own, time-bound, place-specific perceptive. (Martin L. Davis, How History Works)
Onderzoek naar het verleden is altijd gekleurd. Dit geldt ook voor de representatie van geschiedenis. Er zit altijd een persoon tussen die ervoor heeft gekozen zich juist in dat ene onderwerp te verdiepen.
History is the reconstruction, always problematic and incomplete, of what is no longer. (Pierre Nora, Between Memory and History)
Geschiedenis is een verhaal, geconstrueerd en ongrijpbaar: ‘a tale of hidden histories’.
