"Storytelling is always the art of repeating stories", zei Walter Benjamin in 1936. Walter Benjamin was een wijs man. Het vertellen van verhalen doen we al zo lang dat we bestaan, en zo ook het navertellen van verhalen. Vaak met een eigen inbreng hier en daar, al dan niet bewust of onbewust.
Cinema Remake: The Art of Repeating Stories
Het heeft ergens een negatieve connotatie, een remake. Een verhaal navertellen dat door iemand anders bedacht is. Lekker creatief. Bedenk je eigen verhaal. Maar inmiddels weten wij wel beter.
Door Pam Roos06 mei 2014

Ik schreef eens een artikel over (film)adaptatie waarin ik onder andere betoogde dat een adaptatie niet alleen het navertellen van een verhaal in een ander medium is, maar ook het ontstaan van een nieuw werk, waarin beide werken iets toevoegen aan elkaar. Niet in de laatste plaats omdat je natuurlijk te maken hebt met een ander medium waarin je gebruik maakt van een andere taal, een andere code. In die zin is het eigenlijk vreemd om te zeggen dat je het boek van J.R.R. Tolkien beter vindt dan de film van Peter Jackson. Niet dat het stom is de vergelijking te maken, dat is immers wat je doet wanneer je naar de verfilming van een boek kijkt, maar eigenlijk is het vreemd boeken met films te vergelijken en andersom.
Maar ook wanneer er wel hetzelfde medium wordt gebruikt en er sprake is van een remake kan er een heel nieuw werk ontstaan, wat minstens zo creatief is als het origineel. Beter goed gejat dan slecht bedacht, zeggen we dan. Al zie ik toch weinig jatwerk in het werk Colors van Cory Arcangel dat we bij binnenkomst in de tentoonstelling Cinema Remake aantreffen. Arcangel heeft het oorspronkelijke verhaal letterlijk in een heel nieuw jasje gestoken. Hij nam de film Colors uit 1988 van Dennis Hopper als uitgangspunt en liet er een zelf ontwikkeld computerprogramma op los dat de filmische beelden omzette in een bewegend abstract kleurenpalet. Elke horizontale lijn van pixels werd eruit geknipt en in verticale kleurenbanden weer aan elkaar geplakt, wat geresulteerd heeft in een technisch geavanceerde remake en een film van 33 dagen lang. Die museumkaart heb je er dus zo uit.
Juist door te spelen met filmtaal en de bezoeker bewust te maken van de bestaande codes van die taal ontdek je hoe veel lagen er eigenlijk in een verhaal kunnen liggen. In navolging van de kubisten wordt door de ‘remakers’ de puzzel uit elkaar gehaald en op een hele andere manier weer aan elkaar gelegd. Een pakkend voorbeeld is Stardust van Nicolas Provost. Provost legde met zijn verborgen camera het dagelijks leven in Las Vegas vast. Als een documentairemaker liet hij zich meevoeren door het verhaal dat zich spontaan voor hem afspeelt. Hij zoomt in op mensen die zijn blik vangen, onbekend en bekend. Hij ensceneert niets, focust slechts, om vervolgens de scènes zo aan elkaar te plakken alsof je naar een meeslepende Hollywoodfilm kijkt inclusief geheimzinnige dialogen aan de telefoon en dreigende muziek. Met behulp van de voor ons zo bekende codes van de cinema tovert hij een documentaire om in een commerciële blockbuster. Van cinema naar real life terug naar cinema.
In navolging van de kubisten wordt door de ‘remakers’ de puzzel uit elkaar gehaald en op een hele andere manier weer aan elkaar gelegd.
Waar Provost de taal van cinema gebruikt om ons bewust te maken van het effect hiervan op ons dagelijks leven, geeft David Maljkovic met zijn installatie Recalling Frames een nieuwe en hedendaagse kijk op The Trial van Orson Welles (gebaseerd op Kafka’s boek Het proces) door middel van de realiteit nu. Hij bezocht de fysieke plekken waar de film gedraaid was om vervolgens de originele filmstills samen te laten vloeien met de negatieven van de foto’s die hij op dezelfde plek, zo’n 50 jaar later, maakte. Geschiedenis, fictie en de hedendaagse realiteit komen op deze manier samen en creëren een nieuwe actuele betekenislaag aan het originele werk.


Cinema Remake laat zien dat er uit ouder werk hele nieuwe creaties kunnen ontstaan. De herkomst van de remakes zijn daarom soms ver te zoeken (soms letterlijk ver omdat het zogenaamde origineel helemaal niet bestaat). Het maakt dat de werken op zichzelf staan, en daarmee net zo origineel zijn als het zogenaamde origineel.