Under the Skin is de omstreden arthouse-hit die na 1,5 jaar sinds uitgave dan eindelijk ook in de Nederlandse filmtheaters draait. Het is een film over een buitenaards wezen, die haar heil moet vinden in de treurige omgeving van Glasgow. Het naamloze wezen wordt gespeeld door Scarlett Johansson, die onbenullig in een witte bus door de straten van Glasgow rijdt op zoek naar genegenheid van vrijgezelle mannen. Via deze busrit pretendeert de film te onderzoeken naar wat een mens een mens maakt. Maar helaas, de regisseur kijkt niet door een neutrale bril.
De twee vrouwen in Under the Skin
Wat doe je als je net op aarde bent en er wordt je verteld dat je een vrouw moet zijn. Het antwoord wordt gegeven in de eerste paar minuten van Under the Skin van Jonathan Glazer (2013). Juist, je gaat naar een winkelcentrum, koopt een blitse, neppe bontjas, een strakke acid-washed jeans en smeert een dikke laag rode lippenstift op je lippen. Wiebelen met je bips zat er al ingegoten. Of misschien komt het door de hakken, die nog wat onwennig onder de voetzolen aanvoelen.
Door Lisa Smith07 november 2014
Still uit Under the Skin (2013, Jonathan Glazer).
Begrijp me niet verkeerd, ook ik ben fan en onder de indruk van de magie van de verborgen camera’s, van de visualisering van de Schotse landschappen en natuurlijk de steengoede op maat gemaakte soundtrack. Toch mag de film zich geen ontdekking van een mens noemen, maar een gedoemde ontdekking van een vrouw. En daarmee maakt de filmmaker, misschien wel onbewust, het standpunt dat een mens altijd een man of vrouw moet zijn. Een ‘mens’, zegt eigenlijk nog niets.
De Predator
Het verhaal begint met een droom van elke vrijgevochten vrouw. Rondrijdend in een grote bus op de loer naar treurig, mannelijk gedrocht. In braakliggende panden speelt een heus paringsritueel af, waarin de man net niet vrucht bereikt, maar langzaam afdruipt in een stroperige, pikzwarte derrie. Ondertussen paradeert Johansson nietsvermoedend terug van de moord die ze zojuist pleegde en raapt haar kleding bij elkaar. ‘Dag vriend, leuk je ontmoet te hebben.’
Still uit Under the Skin (2013, Jonathan Glazer).
Still uit Under the Skin (2013, Jonathan Glazer).
Het is aandoenlijk hoe onbevangen Johansson een praatje maakt met de mannen die ze onderweg tegenkomt. Ze ervaart geen paniek als ze ’s nachts door de straten van een woonwijk rijdt en de bus wordt belaagd door een groep jonge gozers. Johansson belichaamt als alien de oppervrouw, zonder angsten, vol interesse. Maar haar plek op Moeder Aarde is wat oppervlakkig en ze verlangt naar een ‘echter’ bestaan. Tegen beter weten in trakteert ze zichzelf op een stuk chocoladetaart, maar dat gaat niet. Ze heeft geen slokdarm, geen verteringsstelsel, alleen maar hele mooi volle lippen.
Het Slachtoffer
Hoe meer scenes er verstrijken, hoe meer mannen er sneuvelen en hoe groter de behoefte groeit om ook gevoelens te ervaren. Die ene mismaakte man langs de kant van de weg, werd ook Johansson er een te veel. Ze ervaart zowaar een gevoel van medelijden en vlucht. Weg uit de bus, de wijde Schotse wereld in. Ze ontmoet een vreemde snuiter in de streekbus die haar vol verwachting opvangt in zijn bescheiden woning. De sterke vrouw is ineens verdwenen, een hopeloos verzopen katje blijft over. Vanaf dat moment verliest het wezen haar krachtige, ongrijpbare, wereldvreemde karakter. Zo ook de film.
Still uit Under the Skin (2013, Jonathan Glazer).
Gaandeweg leert Johansson zichzelf aan hoe ze een partner moet zijn en liefde moet delen. Ze ervaart achterdocht door de blik in de ogen van een man en associeert een vreemde hand tussen haar benen met narigheid. Het blijft alleen de vraag of de emoties in wording betrekking hebben op een menselijk leven of slechts een seksueel bestaan. Dat is niet erg, behalve dat haar ‘echte’ seksuele ontwikkeling alleen maar nadelig uitpakt voor haarzelf. De hoofdpersoon verandert van predator naar slachtoffer. Slachtoffer van haar uiterlijk, slachtoffer van de maatschappij en slachtoffer van onze vooroordelen. Dan is de lol er vanaf en de vervreemding nabij.
Afsluiting
Under the Skin is helemaal niet zo vernieuwend als de media ons voorschrijven. De film wordt veelal bestempeld als weerzinwekkend en pure vervreemding. Dat je naar de doodgewone wereld kijkt vanuit de beleving van een buitenaards wezen – met weinig dialogen en lange shots – draagt zeker bij aan het excentrieke karakter van de film. Maar het plot benadrukt een groot vooroordeel over de kwetsbare positie van een vrouw. De film onderzoekt niet wat het is om mens te zijn, maar toont de jammerlijke, ondergeschikte positie van een vrouw, waar we juist zo graag van af willen. Dat is niet eerlijk van Glazer maar stereotiep.