Roelof-Jan Minneboo: "In zijn boek Toms, Coons, Mammies, Mulattoes and Bucks - An interpretive History of Blacks in American Cinema (New York 1995), onderscheidt Donald Bogle vijf stereotypes. Vertaald naar het Nederlands zijn dat de onderdanige zwarte man die zich aanpast aan de witte norm (Tom), de naïeve clown (Coon), de gezellige mama (Mammy), de tragische gemengde vrouw (Mulatto) en de agressieve dekhengst (Buck). Deze stereotypes zijn ook terug te zien in de Nederlandse cinema en op de Nederlandse televisie. Denk aan de naïeve, altijd vrolijke Dinky Henderson, gespeeld door Donald Jones in Pension Hommeles (1957-59) en de ‘dicht bij de natuur staande’ Rowanda Pengel, gespeeld door Imanuelle Grives in Alleen maar nette mensen (2012).
Onze belangrijkste conclusie is dat vanaf de jaren zeventig zwarte mensen veelal werden afgebeeld als slachtoffers van foute racistische witte mensen die vaak werden gered door goede witte mensen. Het valt ook op dat zwarte personages zelden zwart zijn zonder dat dit op een of andere manier wordt geproblematiseerd. We zien ook dat dit de laatste tijd flink aan het veranderen is."
Drie generaties over de verbeelding van Zwarte identiteit in Nederlandse cinema
In het kader van het thema Black Light startten filmmakers Ivan Barbosa en Roelof Jan Minneboo een doorlopend onderzoeksproject waarmee ze dieper ingaan op de verbeelding van Zwarte identiteit in de Nederlandse cinema. Ze spraken met drie succesvolle, vooraanstaande Zwarte Nederlandse acteurs, van verschillende generaties, over hun ervaringen in de Nederlandse film- en televisiewereld: Jack Monkau (1939), Kenneth Herdigein (1959) en Yootha Wong-Loi-Sing (1987).
Door Eye redactie07 november 2022
"Ik ben Roelof Jan Minneboo, historicus en scenarist maar ook educator op het gebied van onze geschiedenis van kolonialisme en slavernij en de effecten daarvan op de huidige samenleving. Ik deed met Ivan Barbosa in het kader van het Black Light-programma van Eye onderzoek naar zwarte mensen in de Nederlandse cinema: wat voor rollen spelen ze, welke verhalen worden er over hen verteld. Door de pandemie viel het programma in het water. In deze korte serie doen we het in een heel andere vorm nog een keer: we praten met drie zwarte Nederlandse acteurs uit drie verschillende generaties over hun werk en hun ervaringen."
Dag, mijn naam is Ivan Barbosa. Ik ben een Nederlandse filmregisseur en mijn roots liggen in Kaapverdië. Samen met Roelof Jan Minneboo ben ik gastcurator geweest voor het Eye-filmprogramma Black Light. Hiervoor zijn we een doorlopend onderzoeksproject gestart waar we dieper ingaan de verbeelding van de Zwarte identiteit in Nederlandse cinema. Wat betekent dit voor de Nederlandse film vanuit historisch perspectief, hoe heeft het zich door de jaren ontwikkeld en waar leidt het mogelijkerwijs naartoe? In deze serie gaan we in gesprek met drie zwarte acteurs die allen een belangrijke generatie uit de Nederlandse zwarte filmgeschiedenis vertegenwoordigen. Hoe hebben zij de verbeelding van de Zwarte Identiteit in de Nederlandse cinema ervaren en wat zijn hun persoonlijke gedachten hierover?
Jack Monkau
Jack Monkau, geboren in 1939, zoon van Arthur Monkau (1908-1978), is de tweede zwarte acteur in een Nederlandse film. Hij speelde met Otto Sterman in Plantage Tamarinde en schitterde in 1985 in de ondergewaardeerde film Wildschut. Jack ontving in 2017 als eerste de Otto Sterman Oeuvre Award.
Kenneth Herdigein
Kenneth Herdigein, geboren in 1959, werd in 1984 onsterfelijk door zijn vertolking van Rik Rollinga in de Wim T. Schippers televisieserie Op zoek naar Yolanda. Hij was zes jaar Dr John Wijntak in Zeg ’ns Aa en speelde twee hoofdrollen in Nederlandse speelfilms.
Yootha Wong-Loi-Sing
Yootha Wong-Loi-Sing kwam voor het eerst in beeld in 2013 met haar hoofdrol in Hoe duur was de suiker, de openingsfilm van het Nederlands Film Festival. Meteen kreeg ze een nominatie voor Beste Actrice voor Nederlands belangrijkste filmprijs, het Gouden Kalf. Vorig jaar speelde ze in de eerste Nederlandse Netflix Original Film Forever Rich van Shady El-Hamus. Sindsdien heeft ze in veel Nederlandse films en tv-series gespeeld, promoveert ze als stijlicoon, schreef ze een maandelijkse column voor Vogue Nederland en werd ze genomineerd voor een Elle Style Award – en is ze een woordvoerder voor diversiteit in de Nederlandse filmindustrie.
Over Black Light
Het filmprogramma Black Light zet de schijnwerpers op de verbeelding van Zwarte identiteit in film, van 1920 tot nu. Eye nodigde in 2019 tien gastcuratoren uit om voorstellingen te maken. Van Orfeu negro en Touki Bouki tot Do the Right Thing en Moonlight: er is niet één Zwarte cinema. Black Light viert de verscheidenheid en kracht van de Zwarte film. De gastcuratoren lieten de ontwikkeling zien van Zwarte personages op het witte doek, de rolmodellen en de stereotypen. Binnen Black Light presenteerde Eye daarnaast onder andere de VR-film Traveling While Black, waarin regisseur Roger Ross Williams indringende getuigenissen schetst van levens van Zwarte Amerikanen en een gezicht geeft aan racistisch gemotiveerd politiegeweld.
Plantage Tamarinde
Op zondag 11 december is er een speciale middag met de première van de door Eye gerestaureerde, Engelstalige speelfilm Tamarind met Jack Monkau, een sociaal drama over een oude koloniaal die zijn vertrouwde wereld ineen ziet storten. Voorafgaand aan de film vertonen we drie fragmenten uit de interviews. Jack Monkau is aanwezig en zal samen met Isabelle Britto van The Black Archives vooraf over de kracht en controverse van Tamarind praten.