Enkele dagen voor deze treinreis was jongen X zijn telefoon verloren. Blijkbaar was hij zo met dit apparaat vergroeid, zoals velen van ons, dat hij nog regelmatig het idee had dat hij zijn telefoon gewoon bij zich had. Meisje Y wist niet zo goed wat hij bedoelde met ‘fantoompijn’. Jongen X legde dit verschijnsel aan haar uit: “Fantoompijn is het gevoel dat je ervaart in een lichaamsdeel dat je niet langer hebt, zoals na een amputatie.” Hij had het dus niet zo zeer over fantoompijn – hij ervoer namelijk geen pijn – maar over fantoomgevoel. Meisje Y was, net als ik, benieuwd naar wat hij dan precies voelde. Jongen X vertelde dat hij, hoewel hij niet meer in het bezit is van zijn telefoon, dit stukje techniek nog steeds voelde trillen in zijn broekzak en hij beweerde daarnaast nog regelmatig het piepgeluid van een ontvangen berichtje te horen. Klinkt herkenbaar, niet?
Fantoompijn in de trein
Een paar weken geleden luisterde ik een gesprek af in de trein. Dat was uiteraard niet zo netjes van me, maar ik vond het verhaal zo interessant dat ik het niet kon laten. Terwijl ik op mijn iPhone mijn social media bijhield, vertelde jongen X aan meisje Y dat hij sinds korte tijd fantoompijn ervaart. Het verhaal dat volgde had echter niets met een verloren arm of been te maken.
Door Mick Groeneveld04 juli 2014


Het meest fascinerende aan dit verhaal, vind ik, is dat eruit blijkt hoe belangrijk techniek voor de mens geworden is. Sterker nog: techniek is bijna letterlijk een verlengstuk van het menselijk lichaam geworden. Wanneer de telefoon wordt ‘geamputeerd’, ervaart het stuk vlees dat overblijft zelfs fantoomgevoelens. De grens tussen het oude vlees (het menselijk lichaam) en het nieuwe vlees (de techniek) is diffuus en de twee lijken compleet met elkaar te zijn verweven.
Filmregisseur David Cronenberg houdt zich al decennia lang bezig met de rol van techniek in het menselijk leven. Deze thematiek is zelfs kenmerkend geworden voor zijn oeuvre. In Videodrome (1983) raakt het hoofdpersonage Max Renn geobsedeerd door een nieuw televisieprogramma dat zich als een tumor in zijn lichaam nestelt. De techniek heeft invloed op zijn lichaam en geest en neemt compleet zijn leven over. In eXistenZ (1999) raken de hoofdpersonages Ted Pikul en Allegra Gellar verstrikt in een gamewereld. Realiteit en virtualiteit lopen steeds verder door elkaar wanneer ze zich steeds dieper in deze virtuele wereld verliezen.
Cronenberg voorzag een toekomst waarin de relatie tussen mens en techniek steeds intenser zou worden en hij kreeg daarin gelijk. Doordat hij in de jaren ’80 zijn tijd al ver vooruit was, zijn ook de oudere films uit zijn oeuvre nog steeds actueel.
Ben jij benieuwd naar het werk van David Cronenberg? Bezoek dan tot 14 september de tentoonstelling David Cronenberg – the Exhibition in Eye. Ook eert Eye de komende maanden deze filmmaker met een speciale filmprogrammering. Tips: uiteraard Videodrome en eXistenZ, maar ook bijvoorbeeld The Fly (1986). Meer informatie en de agenda vind je op www.eyefilm.nl.