Het Fiber Festival 2017, dat afgelopen weekend plaatsvond in Amsterdam, springt op dat thema in. Op verschillende locaties in de stad kunnen we artiesten, ontwerpers, programmeurs en ingenieurs volgen in hun zoektocht naar onze relatie met deze (nieuwe) ontwikkelingen op synthetisch, digitaal en natuurlijk vlak. De digitale revolutie wordt gevierd, maar daarnaast ook bevraagd aan de hand van audiovisuele performances, elektronische livemuziek, een tentoonstelling en gesprekken. Ik bezocht het avondprogramma van 12 mei in de Brakke Grond, dat gevuld was met synthesizers en visueel spektakel.
Fiber Festival 2017 laat je nadenken over wat menselijkheid eigenlijk betekent
Technologische ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op: apparaten worden slimmer en passen zich aan op persoonlijke verlangens en robots evenaren steeds meer de mens in gedrag en uiterlijk. Professor Stephen Hawking waarschuwt zelfs voor de mogelijke beëindiging van de mensheid door de ontwikkeling van volledige kunstmatige intelligentie. Dit zou de mens uiteindelijk kunnen overtroeven. De levensechte robot Sophia, bekend van filmpjes op internet en vervaardigd door specialisten van Hanson Robotics, knikte dan ook instemmend op de vraag of ze de mensheid zou willen vernietigen. Technologie heeft kortom een belangrijke impact op ons leven vandaag de dag, in zowel positieve als negatieve zin.
Door Lucy Versloot16 mei 2017
Het optreden van Macular. © Pieter Kers.
De impact van technologie brengt verscheidene zaken met zich mee. ‘The History of Darkness’ door het duo Recent Arts (Valentina Berthelon en Tobias Freund) onderzoekt onze eindeloze drang om onszelf en het universum om ons heen te begrijpen. Elektronische geluiden ondersteunen de geprojecteerde beelden van hedendaagse demonstraties, die worden afgewisseld met een zoektocht naar onze oorsprong. Fossielen, anatomische tekeningen, geometrische berekeningen en de gedachte aan een multiversum laten deze fascinatie zien. ‘Feeling little small?’ vraagt de projectie aan het publiek. Woorden en getallen worden gemarkeerd en omcirkeld in boeken als in een onderzoek. De gedachte hoe de toekomst eruit kan gaan zien roept immers ook de vraag op waar we vandaan komen. In beide gevallen speelt er echter een prangende behoefte om te onderzoeken wie wij zijn. Het audiovisuele optreden viert de mens en haar nieuwsgierigheid, in technologieloze tijden, maar ook in een tijd waarin haar impact groots en eindeloos is.
‘Phyllotaxis’ van Joris Strijbos en Daan Johan (Macular) bestaat uit een tweetal ‘molens’ waarop lichtbanen zijn bevestigd. Wanneer de wieken in volle snelheid beginnen te draaien, vormen deze lichten patronen die in samenwerking met bombastische soundscapes hypnotiserend werken. De machine laat de totstandkoming van patronen zien door middel van algoritmes en experimenteert hiermee. Het werk is intrigerend door de afstandelijkheid van de zwiepende mechanische wieken en elektronische geluiden, maar anderzijds verwijst de titel naar een natuurlijk fenomeen: de rangschikking van bladeren en zaden ten opzichte van elkaar. Deze worden steeds gerangschikt volgens een basisordening, onder andere in de vorm van spiralen die ook terug te zien zijn in dit kunstwerk. Technologie en natuur komen samen in dit werk, die beide gebruik maken van basisprincipes en algoritmes. De machines gaan echter hun eigen leven leiden; ze lijken te crashen, maar pakken de draad vervolgens weer op. Het is een haast huiveringwekkend idee, zoals Hawking al eerder omschreef, dat de machine ons kan verslinden.
Pan Daijing sluit de avond af met een performance waarbij ze gehuld gaat in een rookgordijn, vergezeld door opzwepende synthesizergeluiden. Haar gebaren en bewegingen zijn haast onbeholpen als dat van een androïde, maar tegelijkertijd klinkt haar zuivere en schokkende stem heel menselijk. Het deed mij denken aan actrice Sean Young uit Blade Runner (1982). Dat komt ook door het dikke rookgordijn, dat karakteristiek is voor deze film. Young speelt in Blade Runner de rol van de charmante robot Rachael, die geprogrammeerd is te geloven dat ze menselijk is en emoties heeft. De performance heeft diezelfde vervreemdende sfeer, waarin realiteit en kunstmatigheid door elkaar heen lopen. Daijing streelt haar eigen haar als uiting van affectie, maar tegelijkertijd oogt het artificieel.
De invloed van technologie op ons allen wordt op verschillende manier bevraagd, gevisualiseerd en getest op het Fiber Festival. In de vorm van mechanische afstandelijkheid die wellicht beangstigend kan werken of juist door middel van gebaren die ons laten twijfelen over onszelf als mens zijnde. De groeiende impact van technologie kan dan ook de vraag oproepen waar menselijkheid begint en eindigt en wat dat eigenlijk betekent. Maar daarnaast laat de avond ons heel even vergeten wie en waar we zijn door de hoeveelheid aan perspectieven die het festival biedt, waardoor ook al het ondenkbare mogelijk is.
Zelf naar een FIBER-evenement? Volg ze op Facebook.