Goodfellas vs. Casino: wat is Scorsese’s beste maffiafilm?

‘Let’s go for a ride’

‘As far back as I can remember, I always wanted to be a gangster.’ Zo begint Henry’s voice-over (Ray Liotta) nadat zijn vrienden Tommy (Joe Pesci) en James (Robert De Niro) respectievelijk een mes en een stel kogels in de kofferbakman hebben gejaagd. Het is een passende beginzin bij een film die vertelt over het gangsterleven. Want vergis je niet: Henry mag dan wel de hoofdpersoon zijn, maar scenarist Nicholas Pileggi en regisseur Martin Scorsese zetten de spotlight vol op het maffiabestaan. Henry is de gids die de kijker die wereld binnenleidt en ervoor zorgt dat-ie niet verdwaalt.

Wie Goodfellas kijkt volgt Henry, maar Henry volgt maar bevelen op. Hij zit eigenlijk nooit met zijn eigen vingers aan de knoppen en wordt altijd geleefd door de maffia waar hij deel van uitmaakt. Henry opent in de beginscène de kofferbak, maar Tommy en James – de échte gangsters – tonen daadkracht en bepalen de volgende stappen voor Henry. Via de passieve Henry schildert Goodfellas vooral graag de brute machowereld en criminele lifestyle af. Ook al is het Henry’s coming-of-age-verhaal.

Dat levert weliswaar een fascinerend beeld van een cultuur op, maar ook een film die door de bijna verslaggevende benadering emotie ontbeert. De details van de maffiawereld boeien, maar Henry zelf is geen moment een personage waar je verbondenheid mee voelt. Ten eerste omdat Scorsese hem maar schetsmatig neerzet en ten tweede omdat de gewelddadige en overdadige maffiascene waarbinnen hij zich beweegt een ver-van-je-bed-show is.

‘I can fight back’

In 1995 kwam Casino uit, waarmee Scorsese na Cape Fear en The Age of Innocence weer terugkeerde bij het thema ‘gangsters’. Weer schreef Pileggi het scenario en weer begint de film – net als Goodfellas – met een korte voice-over van de hoofdpersoon.

Ace (Robert De Niro) leidt de film als volgt in: ‘When you love someone, you’ve gotta trust them. There’s no other way. You’ve got to give them the key to everything that’s yours. Otherwise, what’s the point? And for a while, I believed, that’s the kind of love I had.’ Vervolgens duwt hij het gaspedaal van zijn auto in en ontploft het voertuig. Net als bij Goodfellas zit je meteen in de film, weet je waar het verhaal om draait en wat de hoofdpersoon najaagt. Maar er is één groot verschil: Ace zit in de openingsscène alleen in zijn auto en bepaalt zelf wat-ie doet.

Hoewel Casino veel scènes kent die bijna documentaire-achtig aanvoelen – Ace vertelt de kijker regelmatig over de ins en outs van het casinowezen –, is Ace een personage dat knokt voor zijn casino en voor de vrouw van wie hij houdt. Hij zet zijn eigen pad uit. Dat betekent dat hij een veel actiever karakter is dan de passieve Henry, maar ook dat zijn relaties met de andere personages in de film een stuk interessanter zijn. Inherent aan het beginsel van Goodfellas is Henry vaak vooral bezig met het opvolgen van bevelen om hogerop te komen, maar Ace vecht terug en wil winnen op zijn manier. In een ruzie met zijn vriend Nicky zegt hij: ‘I can fight back. I’m known. People see me. They know they can’t fuck around with me like they could if I was an unknown.’

‘Keep them coming back’

Dat wil overigens niet zeggen dat Ace een sympathieker personage is dan Henry. Beide heren zijn beroepscriminelen, wat wil zeggen dat hun normen en waarden te wensen overlaten. Maar ook met een schoft kun je meevoelen, zolang je hem maar tot op zekere hoogte kan begrijpen. Hoe menselijker een motivatie is, hoe meer een personage je raakt.

Vanwege de focus op het milieu, schotelt Goodfellas je niet veel van zulke personages voor. De karakters blijven vrij vlak, omdat ze maar hulpmiddelen zijn om het maffialeven te illustreren. Kijk naar Henry: zijn motivatie is eenduidig en blijft de hele film hetzelfde. Omdat het publiek alleen op die manier alle facetten van Goodfellas’ maffiastudie te zien krijgt.

Maar Casino’s Ace, Nicky (Joe Pesci) en Ginger (Sharon Stone) zijn geschreven als feilbare mensen met een eigen agenda. Omdat hun reis de focus van de film is en het gangstermilieu alleen maar de setting. Dat levert herkenbare emoties, problemen en successen op, ook al speelt hun leven zich af in een andere wereld. In tegenstelling tot Goodfellas – een CRIMEdrama – is Casino een crimeDRAMA. Een nuanceverschil dat uiteindelijk twee compleet verschillende films oplevert: Goodfellas fascineert, maar Casino raakt je. En blijft je bij.

Meer Scorsese? Kom op 24 mei naar EXPOSED x Scorsese in Eye. Casino is op 21 juni, 22 juli en 8 augustus in EYE te zien. Goodfellas op 6 juli, 12 juli en 14 juli.