Ik ga op zoek naar het ongewone in de ogenschijnlijk gewone films uit het oeuvre van Jim Jarmusch: Night on Earth (1991) en Paterson (2016). Want juist in deze films is de stuurloosheid en richtingsloosheid van de hoofdpersonages ironisch. In Night on Earth zijn de vijf hoofdpersonen taxichauffeur, in Paterson is de hoofdpersoon buschauffeur. Al deze figuren brengen hun klanten van punt A naar punt B – een helder en duidelijk start- en eindpunt. Desondanks zijn ze ook vaak verdwaald in het leven. En precies dat levert bijzondere gesprekken en situaties op.
Jim Jarmusch’ films zijn odes aan het onbekende in het bekende
Opvallend aan het oeuvre van de Amerikaanse regisseur Jim Jarmusch is de focus op het alledaagse. De hoofdpersonages in zijn films zijn vaak doodnormale figuren zonder echte passie of doel voor ogen. Ze dwalen rond op verschillende levenspaden, zonder eindbestemming. Jarmusch filmt doodgewone gebeurtenissen die, als je erbij stilstaat, niet zo doodgewoon zijn als ze lijken.
Door Claire Hoogakker21 maart 2017
Still uit Paterson (2016, Jim Jarmusch)
Night on Earth speelt zich af in vijf verschillende hoofdsteden: New York, Los Angeles, Parijs, Rome en Helsinki. Zoals de titel doet vermoeden is het tijdsbestek één nacht in verschillende tijdszones in verschillende wereldsteden. De film opent met een scène in Los Angeles om zeven uur ’s avonds. In elke scène worden de ogen van de taxichauffeurs geopend, en hun kijk op het leven uitgedaagd, op de een of andere manier. Deze gesprekken overstijgen het alledaagse, omdat personages uit hun comfortzone worden gehaald. Vaak zijn het ook mensen uit compleet verschillende milieus die op deze ‘gedwongen’ manier met elkaar in aanraking komen. Zo ontstaan er nieuwe, waardevolle en leerzame inzichten die het wereldbeeld van beiden verbreden.
Still uit Night on Earth (1992, Jim Jarmusch)
Zowel Night on Earth als Paterson zijn odes zijn aan het onbekende in het bekende. Alle hoofdpersonen hebben een routinematig leven, maar worden op de been gehouden door onverwachte ontmoetingen, situaties en gesprekken.
In Paterson is de hoofdpersoon Paterson buschauffeur, woonachtig en werkzaam in Paterson, New Jersey. Ook hij is op zoek naar de poëtische betekenis van de alledaagsheid. De inspiratie voor zijn gedichten haalt hij uit gesprekken van anderen en voorbijflitsende straatbeelden. Zijn dagen lijken eentonig: hij staat om zes uur ’s ochtends op, drinkt een kop koffie, eet cornflakes met melk en gaat naar zijn werk. Na zijn werk gaat hij naar huis, waar zijn beeldschone vrouw hem opwacht met een huisgemaakt avondmaal. Als hij heeft gegeten laat hij de hond uit, om zijn dag vervolgens af te sluiten met een biertje in zijn stamkroeg.
Als je goed oplet, merk je dat die dagen subtiele variaties zijn op hetzelfde thema. En daarin is de schoonheid en poëzie te vinden die hij vangt in zijn gedichten, zoals een fotograaf dat met zijn camera zou doen. Als kijker word je ervan bewust gemaakt door close-ups en slow motion: het alledaagse en vluchtige wordt ineens gevangen, opgemerkt, uitgelicht en daardoor betekenisvol. Paterson is een ode aan het omzetten van de details van het alledaagse leven tot kunst.
De film opent met het volgende gedicht:
When you’re a child you learn there are three dimensions
Height, width and depth
Like a shoebox
Then later you hear there’s a fourth dimension
Time
Hmm
Then some say there can be five, six, seven…
I knock off work
Have a beer at the bar
I look down at the glass and feel glad.
Opvallend is dat Paterson niet in het bezit is van een smartphone. Hierdoor is hij in staat compleet overgenomen te worden door het moment. Hij is in het bezit van iets zeer kostbaars: tijd. De tijd die je overhoudt als je niet continu met je hoofd in een scherm zit. Zijn ogen en hart staan wijd open voor nieuwe verschijningen, ontmoetingen en perspectieven. Dat is het belangrijkste: de glimpen van de kleine mooie dingen in het leven. De waardering van het kleine als recept voor een groter geluk. De grote schoonheid die schuilt in eenvoud. Aan het eind van de dag komt hij altijd terug bij drie dimensies: het bierglas waar hij in staart in het café.
Beide films bieden een tegengif tegen deze huidige technologische maatschappij waarin alles mogelijk lijkt en alles sneller, beter en mooier moet zijn. Door het gebrek aan tijd ontstaat er ook een gebrek aan diepgang. Terwijl die diepgang gevonden kan worden in de schoenendoos van je eigen huis of stad. Een gesprek met een volstrekt onbekende kan je nieuwe perspectieven bieden, omdat je uit je comfortzone gehaald wordt– hoe dicht bij huis je ook bent. Dat is wat Jim Jarmusch ons leert: elke dag is anders, niets is hetzelfde. Vind het onbekende in het bekende. Je hoeft alleen maar op te kijken van je telefoonscherm.
Paterson is momenteel in de bioscoop te zien. Volgende week dinsdag draait Night on Earth in Eye.