Kort verhaal | Het blik en de mensen die kijken

Na anderhalf jaar heeft hij eindelijk de juiste samenstelling gevonden, zijn vrouw is nog niet weg, hij vertelt haar over zijn succes, hij zegt dat hij als hoofd van het team onderzoekers het recept naar zichzelf mag noemen, dat het een doorbraak is in de wetenschappelijke wereld. Zijn vrouw verdwijnt ergens in de periode daarna, waarschijnlijk. Wat ze gaat doen is onduidelijk, ze is op een dag weg, ergens in de zomer. Of winter?

Op een ochtend ligt er een briefje op tafel. Als hij het ontvouwt blijkt het gewoon een boodschappenlijstje. Hij investeert alles wat hij heeft in zijn specialisme, zij vraagt hem of hij niet eens een weekend niet kan werken. Is ze weer terug, of is dat eerder?

In hun huis (of zijn huis) lijken de dagen op elkaar. Ze heeft haar vertrek niet aangekondigd, alhoewel ze wel eens een paar voorwaarden heeft gesteld, nu hij er zo over nadenkt. Maar dat kan niet: dan zou het niet lukken het perfecte materiaal te ontwikkelen en daarom is hij juist in het lab. De toekomst van de gehele industrie hangt er vanaf. Dat vindt hij een van de uitspraken die zijn eerste dag een prachtige dag maken, dat de toekomst van de industrie er vanaf hangt, van zijn werk.

Als zijn leidinggevende hem dat zegt weet hij: ik ben voorbestemd om dit te doen. Zijn dochter (ze is van hem, toch? Wat doet zijn vrouw als hij in het lab aan het werk is?) weigert zijn taak serieus te nemen, zelfs als hij haar vertelt dat een cinematografische productie – op grotere schaal dan ooit tevoren – specifiek heeft gevraagd om zijn materiaal. Waar is mama eigenlijk? Ze negeert zijn vraag. Boodschappen doen, vast.

De grote productie wordt door recensenten vrijwel genegeerd; ze laten het project links liggen, er zijn belangrijker dingen om over te schrijven. Niemand praat erover. Zijn dochter is dan al verhuisd, hij ziet haar in ieder geval niet meer in het huis. Ze zal wel eens langskomen. Later wordt het project herontdekt: deze productie was ongekend groots voor zijn tijd, de belangrijkste namen in de filmindustrie werkten eraan mee en het materiaal was nog maar net uitgevonden.

Hij zou zijn dochter wel op de hoogte willen brengen maar wat is haar telefoonnummer ook al weer? Zo gaan die dingen. Hij belde eerder nog ieder jaar op haar verjaardag maar de laatste jaren denkt hij er niet meer aan. Hij vergeet het niet, maar hij denkt er niet aan. Dat is iets anders.

Het is een project dat op raadselachtige wijze buiten het blikveld van filmhistorici is gebleven, staat in de cultuurbijlage van de krant. Wat is er tussendoor eigenlijk gebeurd? Zijn vrouw wordt al die jaren niet teruggevonden en hij blijft naar het lab gaan totdat hij te oud wordt, te broos om zijn werk te kunnen uitoefenen. Hij vindt het niet erg, het is niet meer wat het geweest is. Zijn dochter is dan ook al tijden verdwenen. Niet om dezelfde reden, nergens ligt een briefje, ze wordt gewoon groter. Dan is het verdwijnen onvermijdelijk.

De industrie is getransformeerd en alles moet digitaal tegenwoordig, zijn recept is iets uit vervlogen tijden en hij heeft vrede met zijn pensioen, hij droomt soms over het werk maar daar blijft het dan bij. Hij krijgt een uitnodiging voor de feestelijke première van de herontdekking: hij gaat niet, maar ziet het op tv.

Met veel spektakel wordt het aangekondigd. De grootse onthulling van een van de allereerste bioscoopfilms, er is een gala en een presentator. Het blik waarin de rollen film worden bewaard lag al die tijd achterin een archief waar men blijkbaar al jaren niet meer in had gekeken en ligt nu op een tafel met een wit tafelkleed en op een fluwelen kussen. De camera’s zoomen in. Het blik, het hoofd van de presentator, het blik, de mensen in het publiek die kijken, het blik.

Iemand drukt ergens op een knop en tromgeroffel begint. Hij wil zijn vrouw roepen, kom kijken!, maar ze is er niet. Hij is trots dat de expert die het blik open zal maken eerst handschoenen aantrekt – iemand die het materiaal serieus neemt, dat zie je meteen. Het geluid wordt luider, de gezichten serieuzer, het blik opent en de camera zoomt in. De deksel is eraf. De rollen film zijn verworden tot droge, bruine slierten met roestig stof, los in het blik. Het tromgeroffel is opgehouden, op tv is het stil. Hij blijft zitten en ziet zijn levenswerk verkruimeld.

Fien Veldman (1990) is literatuurwetenschapper, journalist en schrijft fictie. Speciaal voor EXPOSED schreef ze een kort verhaal, geïnspireerd op Eye’s tentoonstelling ‘Celluloid’. Ze is oprichter van De Bonte Avond, een internetpodium voor schrijvers en makers.