Meriem Bennani: dromen van een dansende toekomst

Een assortiment speelklokjes van M&M, een robot uit de Transformers-film naast wat Matroesjka-poppen en later, een glas bruisende cola in extreme close-up. Het zijn materiële sporen uit onze geglobaliseerde wereld. Ze zijn zowel natuurlijk als kunstmatig, documentaire als verhalend, bewoond door zowel mensen als digitale personages. De filmmaker maakt ons er getuige van.

Terwijl we kijken naar deze potsierlijke, speelse figuurtjes horen we alleen de stem van de jongen in het Frans: zijn antwoorden op de vragen die Bennani hem stelt. Hij spreekt met een ontwapenende naïviteit en een kille nuchterheid over de grenzen tussen klassen in het moderne Marokko. Zo legt de tienerjongen uit hoe er in zijn ogen twee categorieën Marokkanen zijn, de ‘echte’ Marokkanen en de ‘kleine’ Marokkanen, en hoe de kleine Marokkanen een groep representeren met andere waarden, andere sociale codes, meer traditioneel en conservatief. Kortom, minderwaardig. Het is een klassiek voorbeeld van wij-zij-denken.

In een ander fragment luisteren we naar een bijzonder welbespraakte, dertienjarige jongen genaamd Taha. Zijn uitleg over klassenverschillen is meer inlevend. Hij noemt de ‘echte’ Marokkanen “bijna hetzelfde als wij”, maar voegt daar het cliché aan toe dat de Marokkanen die naar een Marokkaanse school gaan “ervan houden om te vechten”. Fascinerend is de vanzelfsprekende toon waarmee deze jongeren koloniale stereotypen bevestigen, en verspringen tussen cultureel en economisch klassendenken. Zij lijken dit soort denkbeelden onomwonden geïnternaliseerd te hebben, net als veel anderen die naar de eliteschool toegaan.

Of misschien is het omgekeerd, en is het de school zelf, het beroemde Descartes Lyceum waar de Marokkaanse elite en de Europese diplomaten kind aan huis zijn, waar kinderen omgevormd worden tot halve vreemdelingen ten opzichte van hun eigen land. In de ogenschijnlijk grappige wereld van Bennani, waarin gebouwen zingen, geanimeerde dieren spreken en de rai-muziek schettert, worden gecompliceerde vragen gesteld over klasse en identiteit in een hedendaags Marokko dat nog altijd verstrengeld is met neokoloniale structuren.

Om de moed te vinden waarmee ze deze jongeren te woord kan staan, oefent ze een openingstoespraak waarin ze vooral zichzelf eraan herinnert dat ook zij ooit studeerde aan dit instituut.

Dit is een sleutelscène in het begrijpen van Mission Teens, en Bennani’s visuele universum in het algemeen. In het geval van Mission Teens presenteert Bennani zichzelf als getuige van de levens van deze jongeren uit de hogere klasse, maar evengoed als een product van hetzelfde instituut, een overlevering van eeuwenoude Franse aanwezigheid in Noord-Afrika. Op deze manier neemt Bennani ons mee in de vorming van haar eigen persoon en gedachtegoed. Ze staat ons toe om ook haar identiteit te bevragen, dat tot stand kwam in een klassiek koloniale bubbel.

Van het Franse Indochina, naar Cambodja, tot in Noord- en West-Afrika, overal zijn scholen vernoemd naar de Franse wiskundige en filosoof René Descartes, de Franse wetenschapper Louis Pasteur, de hoofdman van het Franse koloniale leger Hubert Lyautey, bedoeld om wetenschap en beschaving te brengen naar werelddelen die barbaars zouden zijn. Ze laten zien hoe Frankrijk onderwijs heeft aangegrepen om de ‘beschavende’ missie te rechtvaardigen. Het tegenstrijdige is dat de verbeeldingsrijke, gevoelige wereld van Bennani tot stand kwam tussen dezelfde muren, letterlijk en figuurlijk. Dat maakt haar speelse benadering van de geglobaliseerde wereld een product van hetzelfde systeem, en tegelijkertijd een reactie op het uitvegen van culturen.

Toch laat Bennani de onoverkomelijke realiteit van een wereld na kolonialisme af en toe terloops vervliegen, bijvoorbeeld als het interview met Davis onderbroken wordt door een sms-bericht van Kyo de wasbeer. Ze zoekt contact met haar vrienden vanuit haar ouderlijk huis in Korea. “Daar is het morgenochtend”, reageert een van de salamanders. “Ze is in de toekomst…”

In de wereld van Bennani is de toekomst alomtegenwoordig. De toekomst wordt steeds opnieuw vormgegeven in dromen en projecties, met een basis die nu al zichtbaar is in de materiële werkelijkheid. Bennani kan dromen van een dansende, verbindende toekomst omdat zij vandaag en gisteren niet uit het oog verliest.