In Sofia Coppola’s film The Beguiled serveert Miss Martha, door Nicole Kidman gespeeld als een in stijf katoen dichtgesnoerde ijspegel, een luxueus diner aan de gewonde en door haar opgevangen korporaal John McBurney. Miss Martha is het hoofd van een meisjesschool in de zuidelijke Verenigde Staten waarvan de vergelijkbaar seksueel gesmoorde leerlingen over elkaar heen buitelen om McBurney tijdens het diner in de ogen te staren en hem ademloos over hun kookkunsten te vertellen. Nadat de seksuele spanning, dik als soep, een geamputeerd been en rollende parels tot gevolg heeft gehad, ensceneert Coppola een tweede diner waarin de gemoederen wederom hoog oplopen. Nu hebben de pofmouwen en door kaarslicht beschenen gezichten van de meisjes en vrouwen een lugubere toon en heeft de verleiding niets meer met een plots aangewakkerde levensvreugde te maken. De pogingen van de gewonde McBurney om alle vrouwen in het huis in bedwang te houden door mis- en verleiding hebben tragikomische gevolgen waarin giftige paddenstoelen, tegelijkertijd huiselijk en uiterst verraderlijk, een cruciale rol spelen. McBurney is onderworpen aan hun grillen, maakt misbruik van de situatie, en wordt daarvoor met verve bestraft.
Phantom Thread: de paddenstoel en de strijd der seksen
Rijk Kistemaker vergelijkt Phantom Thread, de nieuwe film van Paul Thomas Anderson, met The Beguiled van Sofia Coppola. Hij ziet in beide films, die over de strijd der seksen gaan, een opvallende rol weggelegd voor de paddenstoel.
Door Rijk Kistemaker27 maart 2018
In een film vol ijzige blondines, medische handboeken, onverbiddelijke korsetten en scherpsnijdende jukbeenderen, lijkt de gedenkwaardige rol van voedsel misschien nogal een verrassing, maar deze onderstreept juist de grillige balans in de strijd der seksen die opgevoerd wordt in The Beguiled. De stomende appeltaart die tijdens het eerste diner van hijgerige insinuaties wordt voorzien, kent een duister spiegelgerecht in de tweede dinerscène waarin giftige paddenstoelen op het menu staan. Sofia Coppola speelt een subversief spel met de vermeende huiselijkheid van de vrouwen en meisjes in The Beguiled door te tonen hoe makkelijk een warm appeltaartwelkom om kan slaan naar een hekserig paddestoelenverraad. Miss Martha en haar leerlingen hernemen, na onderworpen te zijn aan de verleidelijke McBurney, de controle met de middelen die hen ter beschikking staan in het midden van de 19e eeuw.
“Nadat de seksuele spanning, dik als soep, een geamputeerd been en rollende parels tot gevolg heeft gehad, ensceneert Coppola een tweede diner waarin de gemoederen wederom hoog oplopen.”
Ook in de nieuwe film van Paul Thomas Anderson, Phantom Thread, worden de elementen die beantwoorden aan de ogenschijnlijke thematiek van de film – de opperste concentratie en controle van een virtuoso, een oorverdovend ruisen van rokken over houten vloeren, het eindeloos rijgen van naalden, geprik, geknoop, gesnoer en het ontrollen van meetlinten – vergezeld door een evenzo weldadig en gewelddadig gepeuzel, gesmeer en geschenk van toast, thee, koffie, wijn. De meest pijnlijke momenten in de film, vergezeld door het meeste gegiechel uit het publiek, ontstaan wanneer lieve voormalige serveerster Alma, de Luxemburgse actrice Vicky Krieps met vaag pan-Europees accent, met de een of ander aan voedsel gerelateerde faux pas de geniale en uiterst uitgestreken, alsook obsceen genaamde, modeontwerper Reynolds Woodcock (Daniel Day-Lewis) uit zijn concentratie haalt. Wanneer zij, een combinatie van muze, model, minnares en bliksemafleider, met een gedweeë glimlach haar brood smeert, durft te kauwen, slurpt of alleen al naar een kom muesli durft te loeren, trekt zijn gezicht samen en wordt de kijker overspoeld door het oorverdovend geluid van haar behoeftige maag. Hoe durft ze te eten, te smeren, te kauwen, te genieten? Waarom kan ze niet stilzitten, in een hoek staan, bij tijd en wijle zachtjes met haar rokken over de grond ruisen? Haar vulgaire schoonheid blijkt een doorn in de zij van de stijve Woodcock die volgens een streng regiment leeft. Ook hier bieden paddenstoelen een uitkomst.
Het uit handen geven van controle en de verschuiving van het cerebrale naar het lichamelijke wordt, zo op een enorm scherm, bijna erotisch in beeld gebracht door een close-up van het opbakken van paddenstoelen in een obscene portie boter, net zo prachtig en liefdevol gefilmd als de magistrale scène waarin de bruidsjurk van een Duitse prinses door vele gehaaste vrouwenhanden van vlekken en scheuren wordt ontdaan. De eerste gedachte bij een buitenaards gekleurde paddenstoel die, wederom in liefdevolle close-up in zompige stukken wordt gesneden, is dan ook aan een heksenkring waar paddenstoelen in een cirkel groeien op de plek waar heksen gedanst zouden hebben. Een zweem van triomfantelijke vrouwelijke ondeugendheid.
Paddenstoelen geven leven, nemen het eventueel ook weer weg en kunnen zelfs post-mortem alle troep in een begraven mensenlichaam nog neutraliseren nu schimmels ingezet worden in vernuftige uitvindingen als het Infinity Burial Suit. De wijze waarop paddenstoelen, zo nuttig en zo wild, omarmd worden, past geheel in de actuele verheerlijking van de technologisering van de natuur. Als voedsel dat een enorme hoeveelheid connotaties met zich meedraagt, van heksenkringen, van kruidenvrouwtjes, van leven en dood, representeert de paddenstoel in Phantom Thread het ultieme lichamelijke, wulps waar de jurken zo stijf lijken, en onvoorspelbaar waar de routine van Woodcock dat niet is. Ze komen ondeugend en onverwacht om de hoek kijken als in het gedicht “Mushrooms” van Sylvia Plath: Perfectly voiceless / Widen the crannies / Shoulder through holes. We / Diet on water / On crumbs of shadow / Bland-mannered, asking / Little or nothing. / So many of us! / So many of us!
Eye draait als enige bioscoop in de Benelux Phantom Thread op het royale 70mm-formaat (meer diepte, meer detail, rijke kleuren).