“Wat doet film met jou en wat kan jij met film? Dat is filmeducatie.”

In Eye en in hun eigen klaslokaal ontdekken leerlingen alles over film dankzij filmeducatie. Florine Wiebenga, Eye’s Hoofd Educatie, legt uit wat je van film kunt leren én hoe je als bezoeker ook iets van filmeducatie meekrijgt.

Door Tamara Klopper06 oktober 2022

Een leerling bekijkt de filmapparatuur in de vaste presentatie

Wat maakt film een interessant onderwerp om je in te verdiepen?

“Om te beginnen zijn er maar heel weinig mensen die niet van film houden. Eigenlijk houdt iedereen van film. Dat komt natuurlijk ook omdat er ontzettend veel soorten films zijn, van actiefilms tot experimentele arthousefilms en documentaires die je helemaal meenemen in een bepaald onderwerp. In Eye word je verleid om een schat aan films te ontdekken die je anders misschien niet snel was tegengekomen.

Onbelangrijk is dat niet, want film kleurt je blik op de wereld en speelt een grote rol in hoe wij de wereld ervaren. Ga maar na: je kunt jezelf in film terugzien, niet voor niets noemen we film een slice of life. Tegelijkertijd imiteren we wat we in films zien, dus er is een wisselwerking tussen film en maatschappij. Actuele thema’s zoals diversiteit, gender en klimaatverandering laten zich dan ook goed bespreken aan de hand van sociaal betrokken, eigenwijze, grappige en superspannende films, van animatie tot documentaire.

Via filmeducatie ontdekken leerlingen en studenten de rijkdom van film en worden ze nieuwsgierig gemaakt naar andere perspectieven. Want daarmee verbreed je je blik op jezelf, je nabije omgeving en op de wereld. Maar dat zijn slechts enkele facetten van filmeducatie, want je kunt er ontzettend veel kanten mee op!”

“Leren over film sluit goed aan bij de doelen van het onderwijs.”

Florine Wiebenga

Waar kan een les over film over gaan?

“Filmeducatie dompelt je onder in de wereld van film. Het daagt je uit om aandachtig te kijken en te luisteren: wat zie je, wat hoor je en wat doet film met je? Je leert over de taal van film en ondervindt hoe je die zelf creatief kunt inzetten bij het filmmaken.

De invulling van filmeducatie verschilt naar gelang de verschillende leeftijdsgroepen, variërend van basisschoolleerlingen tot studenten aan de universiteit. De gemene deler is dat het goed aansluit bij de doelen van het onderwijs, namelijk: leerlingen in staat stellen om autonoom te denken en zelfstandig te kunnen bewegen in de maatschappij.

Een docent kan ingaan op een historisch, cultureel of maatschappelijk thema uit de film, dus op de inhoud van de film, en tegelijkertijd op hoe de film is gemaakt en de filmische middelen die zijn ingezet om een perspectief te verbeelden. Binnen maatschappijleer of burgerschap kan een les over film zijn gericht op het leren van vaardigheden om beelden kritisch te kunnen beoordelen, waardoor je fake news of propaganda sneller herkent.

Filmeducatie past ook goed binnen de kunstvakken en CKV, want film is ook een kunstvorm en een sterk expressiemiddel. Een facet van filmeducatie dat interessante beroepsperspectieven biedt, is het ontwikkelen van vaardigheden die komen kijken bij het maken van film, van knoppenkunde tot samenwerken.

Als er iets is wat filmeducatie typeert, is dat er juist in de combinatie van film kijken, onderzoeken en zelf filmmaken veel mogelijk is. Je leert over jezelf en de wereld wanneer je verwoordt wat je hebt gezien, hoe jij een film beleeft en je naar de beleving van een ander luistert. Al makend onderzoek je hoe film tot stand komt en hoe je een boodschap creatief kunt overbrengen. Dus juist door je op verschillende manieren in film te verdiepen, vallen er veel kwartjes.”

Wat biedt Eye op het gebied van filmeducatie?

“Filmeducatie gaat op allerlei manieren over bewust leren kijken en zelf creatief filmmaken. Dit is het uitgangspunt bij alles dat Eye ontwikkelt voor het onderwijs, van lesmateriaal tot workshops, rondleidingen en interactieve filmvoorstellingen. Jaarlijks komen er zo’n 15 duizend leerlingen en studenten naar Eye. De programma’s van Eye zijn toegespitst op verschillende leeftijden en onderwijstypen."

"Een voorbeeld van een creatieve workshop voor verschillende typen onderwijs, van vmbo-gl tot hbo, is Celluloid Remix. Je maakt een videoclip met oude filmfragmenten uit de filmcollectie van Eye en wordt gestimuleerd om vrij te experimenten met muziek, geluid, eigen filmbeelden en animaties. Door slimme montagetrucs laat je iemand uit 1910 dansen op muziek van nu."

"Eye gaat ook naar scholen toe. Een rondreizend team van museumdocenten geeft gastlessen over film op basisscholen waardoor er nog eens 5 duizend leerlingen leren over film met de rijkdom van film en de collectie van Eye kennismaken. Het lesmateriaal van Eye is zo gemaakt dat docenten het zelfstandig kunnen gebruiken. Met kijkvragen bij filmfragmenten en maakopdrachten verdiepen leerlingen zich in uiteenlopende aspecten van film. Eye’s lessen zijn in 2021 zo’n 14 duizend keer ingezet door leraren.”

“Door over filmtaal te leren, herken je wat film met je doet en hoe het emoties bij je oproept.”

Florine Wiebenga

Je leert met filmeducatie over de taal van film. Wat wordt daarmee bedoeld?

“Filmtaal gaat over het camerawerk, de mise-en-scène, het licht, geluid, muziek, montage, acteerwerk; alle middelendie worden gebruikt om een verhaal te verbeelden. Filmmakers maken keuzes op al die gebieden die erop zijn gericht om hun verhaal of boodschap krachtig over te brengen. Door erover te leren, herken je wat film met je doet en hoe het emoties bij je oproept.

Het zorgt ervoor dat je meer ziet tijdens het kijken en sneller denkt: vanuit welk perspectief wordt hier verteld en wil ik erin meegaan? Dat is van belang omdat we eigenlijk met iedereen op de wereld communiceren via film. Niet alleen regisseurs kunnen een groot publiek bereiken, maar wij allemaal via YouTube-filmpjes.

Daarom gaat filmeducatie niet alleen over kritisch kijken, maar ook om bewust zelf film maken. Met filmeducatie ontdek je dat je je eigen verhaal krachtig kunt vertellen en delen. Dus zelf film maken, waarbij je ook kunt denken aan korte muziekvideo’s op TikTok, Instagram Reels en YouTube-filmpjes, geeft je zeggenschap. Filmeducatie maakt leerlingen ervan bewust dat je zelf de regie kunt pakken.”

Eye coördineert het Netwerk Filmeducatie. Wat is dit voor netwerk?

“Dit netwerk bestaat uit zes regionale filmhubs en meer dan 300 professionals uit het hele land, onder wie leraren, lerarenopleiders, filmmakers en medewerkers van de educatieve afdelingen van filmfestivals en bioscopen. Zij bundelen hun kennis om ervoor te zorgen dat alle leerlingen in Nederland leskrijgen over film. Via de website filmeducatie.nl vinden docenten alles voor hun lespraktijk, van filmtips tot lesmateriaal en na- en bijscholing.

Het doel van het netwerk is om ervoor te zorgen dat film een vaste plek krijgt binnen het onderwijs. De inspanningen van het netwerk werpt vruchten af, want uit recent onderzoek blijkt dat film bij ongeveer 20 procent van de voortgezet-onderwijsscholen een vaste plek binnen hun lesprogramma heeft en dat de meeste scholen – ook het basisscholen – het een vaste plek binnen hun curriculum willen geven.”

“In Eye word je nieuwsgierig gemaakt, verleid eigenlijk, om beter naar film te kijken en zelf te experimenteren.”

Florine Wiebenga

Hoe krijg je als bezoeker van Eye iets mee van filmeducatie?

"Het idee achter filmeducatie zit ook in de reguliere programmering waar je als bezoeker in je vrije tijd naartoe kunt gaan. HappyGender over gender in film – met films, fragmenten en talentvolle jonge makers die vertellen over het onderwerp – is een voorbeeld van zo’n event, georganiseerd door de jongeren van Eye’s jongerenplatform MovieZone. Maar ook op allerlei andere manieren word je nieuwsgierig gemaakt, verleid eigenlijk, om beter naar film te kijken en zelf te experimenteren.

Wat doet film met jou en wat kan jij met film? Je ondervindt het in de tijdelijke tentoonstellingen, VR-voorstellingen, tijdens rondleidingen en in de vaste presentatie van Eye. Die neemt je mee in waar film vandaan komt, de uitvindingen die hebben bepaald wat er allemaal kan met film en waar het naar toe gaat. Jespeelt zelf de hoofdrol in een filmscène bij het Green Screen en binnenkort komt er een animatietafel in het museumgebouw waar je als bezoeker of als gezin achter kunt gaan zitten. Je werkt met figuren en met je telefoon maak je je eigen creatieve filmpje.

Het zijn subtiele, vaak speelse manieren van filmeducatie waarbij je wordt uitgedaagd om jezelf te verrijken en meer te zien in film.”

Over Florine Wiebenga

WIE Als Eye’s Hoofd Educatie heeft Florine een voortrekkersrol als het gaat om het ontwikkelen van een visie op filmeducatie.

HOE Als student Theater-, Film- en Televisiewetenschappen gaf ze de filmeducatielessen van het eerste uur voor MovieZone, destijds een kleine stichting. Florine ging daarna aan de slag bij het Nederlands Instituut voor Filmeducatie, werkte voor een productiebedrijf, woonde een tijdje in Frankrijk en besloot om Onderwijskunde te gaan studeren. Een plan had ze niet maar ze volgde haar interesse en bij Eye kwam haar kennis en ervaring op een logische manier samen. Florine zit 20 jaar in het vak.