Tripping on Film

Pisters praat over de verschillen tussen de Amerikaanse East Coast- en West Coast Avantgarde Cinema in de jaren zestig van de vorige eeuw, en hoe deze resulteerde in verschillende vormen van verruimd bewustzijn en ‘expanded cinema’: film die over de (materiële) grenzen en beperkingen van de dramaturgisch-lineaire vertelling springt en nieuwe presentatievormen en -technieken omarmt.

Verruimd bewustzijn

Daarbij grijpt ze terug op het standaardwerk ‘Expanded Cinema’ (1970) van Gene Youngblood, waarbij ‘expanded’ vooral verwijst naar de staat van verruimd bewustzijn die deze vorm van cinema, video en mixed media weet op te roepen. Youngblood, een gerespecteerd theoreticus en geleerde op het gebied van experimentele film en videokunst, was een van de eersten die de kracht onderkende van beeld en geluid om nieuwe gebieden van het menselijk bewustzijn te exploreren.

Het verlangen om je los te maken van de reguliere, op profijt gerichte commerciële media en de verbeelding vrij baan te geven, vond je ook terug in de rebellerende counterculture-beweging van de sixties, waarin het gebruik van psychedelica een middel was om de bestaande orde der dingen te ontwrichten.

Aan de hand van fragmenten uit experimentele sixtiesfilms laat Pisters zien hoe film als bevrijdende trip kan worden ervaren; ze selecteerde onder andere een voorbeeld van Jordan Belsons ‘abstracte kosmische cinema’ (Allure, 1961) en werk van vrouwelijke experimentele filmers als Shirley Clarke en Carolee Schneemann.

Hernieuwde belangstelling

Het tweede deel van de lezing behandelt de hernieuwde interesse in psychedelica onder de huidige generatie kunstenaars, academici en aanhangers van alternatieve leefstijlen.

Zo is er in de psychiatrie aandacht voor de heilzame werking van psychotrope stoffen, en in de hedendaagse kunst en cultuur, stelt Pisters, vind je een explosie van zowel populaire als experimentele film- en kunstuitingen die je meenemen in de tripervaring. Enkele voorbeelden zijn Ben Russells Trypps (2005-2020), Sean Price Williams The Sweat East (2023) en de korte experimentele film Surviving You, Always (2020) van Morgan Quaintance.

Patricia Pisters is hoogleraar Film, Media en Cultuur aan de UvA. Recentelijk stelde ze een special samen over de psychedelische revival voor het internationale tijdschrift Deleuze and Guattarie Studies; eerder schreef ze o.a. de monografie van de Nederlandse cineast en documentairemaker Louis van Gasteren en een boek over vrouwelijke horror regisseurs .