In Memoriam Pim de la Parra: ‘Geen geld? Geen script? Let’s go!’

De in Paramaribo geboren regisseur, producent, scenarioschrijver en acteur Pim de la Parra (1940-2024) was sinds 1964 intens betrokken bij de productie van zo’n veertig korte en lange films. In Suriname is Pim de la Parra een held vanwege de eerste Surinaamse speelfilm Wan Pipel (1976, te zien op de Eye Film Player); de film flopte in Nederland, maar geldt nu als klassieker: nog jaarlijks wordt hij rond Onafhankelijkheidsdag uitgezonden op de Surinaamse televisie. In 2009, toen Eye Wan Pipel restaureerde, blikte De la Parra terug in Het Parool: “Wan Pipel is nu onderdeel van de canon van de Nederlandse cinematografie. Het betekent dat ik meer ben dan een nietsnut.”

Pim de la Parra is natuurlijk meer dan een zelfverklaarde nietsnut; zonder overdrijving kun je stellen dat hij een van de grote aanjagers is geweest van de Nederlandse en Surinaamse speelfilm. In 1963 startte hij met Wim Verstappen het productiebedrijf $corpio Films. Met Verstappen zou hij een groot deel van zijn carrière een geruchtmakend duo vormen, bekend als kortweg Pim en Wim.

In De la Parra’s oeuvre spiegelt zich de naoorlogse Nederlandse filmgeschiedenis; tijdens de bloeiperiode van $corpio werkte hij met acteurs als Hugo Metsers, Willeke van Ammelrooy en Sylvia Kristel, en als onvermoeibare ‘godfather van de minimal movie’ nam hij in de jaren tachtig en negentig jong filmtalent op sleeptouw. Als medeoprichter van het filmblad Skoop in 1963 wilde hij de ingeslapen Nederlandse filmwereld eens goed opschudden en een nieuwe wind doen waaien.

Energie en branie

Filmacademiestudenten Pim de la Parra en Wim Verstappen voelden zich begin jaren 60 beiden een outsider in de Nederlandse filmwereld, maar over filmproductie dachten ze hetzelfde. Zo vonden ze dat in Nederland te weinig speelfilms werden gemaakt, waardoor het onmogelijk was de nodige ervaring op te doen om betere films te maken. Dit probleem wilden ze oplossen door met minimale middelen zo veel mogelijk films te maken. Zo hoopten ze een continue speelfilmproductie op gang te helpen. De twee hebben de Nederlandse filmwereld danig opgeschud met hun energie en branie, hun geslaagde aanval op de filmkeuring en vooral met het uitspelen van hun successen en nederlagen in de media.

De la Parra’s korte-filmdebuut Aaah ... Tamara (1964) werd gelijk geselecteerd voor het filmfestival van Cannes. $corpio behaalde zijn eerste grote succes met Obsessions (1969), een ‘seks-psycho-suspense- murder mystery’ (te zien op de Eye Film Player), waarvoor Hitchcocks componist Bernard Herrmann de score schreef en een piepjonge Martin Scorsese meeschreef aan het scenario. Pim en Wim zelf werden er nauwelijks een cent wijzer van. “We ontdekten toen wat voor boevenbende de filmwereld is”, zei hij tegen filmjournalist Harry Hosman.

Obsessions bleek de voorloper van de ‘Nederlandse seksgolf’ en wees vooruit naar de $corpio- productie Blue Movie (1971), de eerste Nederlandse speelfilm met een juichende erectie in beeld. Het $corpio-duo, dat gestopt was zich te spiegelen aan de Franse nouvelle vague, ging volledig op de commerciële tour en geneerde zich daar geenszins voor. Het gevolg was een filmhit waarvoor Belgen met bussen tegelijk naar Sluis en Maastricht kwamen. Met Blue Movie van Wim Verstappen, een film over een net vrijgekomen bajesklant die in de Amsterdamse Bijlmer de geneugten van de seksuele revolutie ontdekt, liep het duo dan ook eindelijk binnen.

Blue Movie, te zien op de Eye Film Player, dreigde aanvankelijk over de filmkeuring te struikelen. Verstappen verwees in zijn uitgebreide bezwaarschrift tegen de keuringsuitslag naar het essay ‘De toekomst der religie’ van schrijver Simon Vestdijk. Hij betoogde dat de film als artistiek integer product een kans verdiende, en dat het bewaken van de goede zeden een hypocriet argument was voor censuur. Zijn betoog was effectief en de film werd na herkeuring alsnog goedgekeurd voor achttien jaar en ouder. Zo werd de Centrale Commissie voor de Filmkeuring buiten spel gezet en ging Blue Movie de boeken in als de film waarmee Pim en Wim (voor even) miljonairs werden.

Wilde jaren

Na Blue Movie produceerde $corpio onder meer VD en Dakota (te zien op de Eye Film Player) en Rubia’s Jungle (te zien op de Eye Film Player). Deze tweede speelfilm van Pim de la Parra was in de altijd provocerende woorden van de makers 'een film die men tweemaal moest gaan zien: eerst met je minnaar, daarna met je echtgenoot’. Ook De la Parra’s tamelijk expliciete film Frank & Eva (te zien op de Eye Film Player) haalde in 1973 na enige strubbelingen de bioscoop en werd goed bezocht.

De wilde $corpio-jaren leverden titels op als Rubia’s Jungle en Mijn nachten met Susan, Olga, Albert, Julie, Piet & Sandra. $corpio Films zou in 1976 in de problemen komen door De la Parra’s magnum opus Wan Pipel (1976), de eerste speelfilm opgenomen in het net onafhankelijk geworden Suriname. Hij liet onnadrukkelijk de politieke en raciale spanningen zien van het multi-etnische Suriname, tegen de achtergrond van een herkenbare liefdesgeschiedenis – ook nu nog geldt de film als richtingwijzer voor wie iets van Suriname wil begrijpen. Maar de kosten vielen veel hoger uit dan bedoeld en het publiek bleef weg: $corpio Films ging failliet en De la Parra en Verstappen gingen ieder hun eigen weg.

In 1985 keerde De la Parra terug naar Nederland voor een samenwerking met producenten Ruud den Drijver en Lea Wongsoredjo; hij maakte een reeks lowbudget relatiedrama’s, waaronder Paul Chevrolet en de ultieme hallucinatie (1985), Als in een roes (1986) en Odyssee d'Amour (1987). Het laatste was de duurste speelfilm die De la Parra ooit maakte, en een zeer zeldzaam voorbeeld van een eigentijds drama dat op de Antillen is opgenomen. In de jaren 1986 en 1987 nam het aantal Nederlandse films met subsidie sterk af. Camera en geluidsmensen zaten werkloos thuis. De la Parra nam dan ook afscheid van het soort films dat hij tot dan toe bewonderde. “Ik zat gevangen in een bepaald idioom. Streven naar kwaliteit nekt de hele Nederlandse film. Ik zeg zelfs: kwantiteit is kwaliteit”, zei hij tegen Harry Hosman.

Met Fransjoris de Graaf, Paul Ruven, Erik de Bruyn en anderen ontwikkelde hij in hoog tempo de zogeheten minimal movies – onder het officieuze motto ‘Geen geld? Geen script? Let’s go!’ –, films gedraaid voor een appel en een ei, zoals Lost in Amsterdam (1989) en De nacht van de wilde ezels (1989), een satire over een filmmaker wiens film geplaagd wordt door financieringsproblemen, terwijl ook zijn privéleven overhoop ligt, met veel ondeugend bloot. In 1995 verscheen zijn afscheidsfilm in dit genre, De droom van een schaduw. De la Parra keerde daarna terug naar Suriname, waar hij in 2005 een aanjager was bij het stichten van de Fundasi de Surinaamse Film Academie. De eerste speelfilm van de opleiding, Het geheim van de Saramaccarivier, kwam in 2007 uit.