“Met Cinemini beleven jonge kinderen film door te kijken én te spelen”

Cinemini is een lespakket rondom films, te gebruiken voor iedereen wie met kinderen van drie tot zes jaar werkt en ze wil onderdompelen in de wereld van film. Mooie, grappige en soms ook curieuze films zijn het, die de blik van de allerkleinsten verruimen. Pia Bechtle van Eye Filmmuseum en Tessa van Grafhorst van Taartrovers ontwikkelden, in samenwerking met filmkenners en pedagogen in heel Europa, een schat aan materiaal bij deze films, dat klaarstaat voor gebruik.

Ritmisch vloeiende inkt

Jonge kinderen ontdekken kunst en film met Cinemini. Het materiaal bestaat allereerst uit de Cinemini-filmcatalogus. Films uit de collecties van verschillende Europese filmmusea zijn toegankelijk gemaakt vanuit het idee dat je de liefde voor verschillende soorten film – ook films die niet specifiek voor kinderen zijn gemaakt – aanwakkert bij de nieuwe generatie.

“Kinderen zien andere dingen in films dan volwassenen, soms hele verhalen,” zegt Pia van Eye’s educatieafdeling. In Virtuos Virtuell, een van de korte films uit Cinemini’s filmcatalogus, komt zwarte inkt op de klanken van klassieke muziek tot leven. De inkt vloeit, schiet ritmisch in verschillende richtingen en vormen lijnen. Kijk je naar Virtuos Virtuell door de ogen van een jong kind, dan ontdek je misschien dat de lijnen nieuwsgierig zijn en soms verlegen. Even is het alsof ze tikkertje spelen.

Levende voorwerpen

“Een druppel inkt die tot leven komt, dat verrast jonge kinderen niet,” zegt Tessa van Taartrovers, een collectief dat bekend is van het Taartrovers Film Festival en ook in opdracht van filmtheaters, festivals en het onderwijs werkt. “Want voorwerpen, zoals een pop of fiets, leven ook in de beleving van kinderen.” Pia: “Wij volwassenen – ervaren kijkers – zijn geneigd om snel te willen begrijpen hoe zo’n film is gemaakt. Kinderen willen dat ook, maar in tweede instantie. Peuters en kleuters staan vooral nog heel erg open voor de magie van film.”

“Ze gaan helemaal op in wat ze zien, het liefst willen ze in de film instappen,” zegt Tessa. “Kijken doen ze niet alleen met hun hoofd maar ook met hun gevoel en alle zintuigen.” Wat ze zien, vertalen kinderen het liefst direct naar spelen en maken. Het is hoe ze zich sociale en emotionele vaardigheden eigen maken en hun motoriek oefenen. Kortom: jonge kinderen leren ontzettend veel van film. Want van nature gaan ze actief en creatief aan de slag vanuit wat ze zien en horen.

Doe-kaarten

Vanuit de gedachte om kinderen daar dan ook de ruimte voor te bieden, zijn bij alle Cinemini-films activiteitenkaarten ontwikkeld. Wie met groepen kinderen de films bekijkt – op het kinderdagverblijf, in het klaslokaal, op een festival of in het filmtheater – kan de kaarten uitprinten. Aan de voorkant is een still uit de film te zien.

Op de achterzijde van de kaarten zijn kleine, speelse opdrachten te vinden. ‘Zet muziek op en dans zoals inkt vloeit’, is de opdracht bij Virtuos Virtuell. Of kies voor deze opdracht bij dezelfde film: ‘Experimenteer met inkt of aquarel. Doe de inkt in een bakje met water, schilder de inkt op papier met een penseel of blaas de inkt met een rietje. Wat zie je in de inktvlekken op je kaart? Misschien een dier of een plant? Maak je eigen inktbeeld af, teken de ontbrekende delen. Misschien beentjes of oortjes?’

Kritisch denken

Met de handleidingen bij films, ook onderdeel van het Cinemini-pakket, kun je als groepsleider of leerkracht de filmbelevenis naar een volgend niveau tillen. In de methode van Cinemini zijn namelijk de uitgangspunten van filmeducatie opgenomen. Eye’s Pia: “De gedachte van filmeducatie is dat je via het beleven van film, door te kijken, spelen en samen reflecteren, je niet alleen de creativiteit maar ook kritisch denken stimuleert.”

Dat begint bij vragen stellen. Wat vind je van deze film? Vond je het grappig, mooi, verdrietig of spannend? Op die manier reflecteren ze op film, waarbij ze leren om te delen wat ze zien en voelen en om hun gevoel en mening te verwoorden. Pia: “Film biedt een mooie open basis om het over van alles te hebben. De kinderen leren ook om naar elkaar te luisteren en ontdekken dat andere kinderen de dingen hetzelfde of juist anders zien.”

Schatkist

Op die manier stimuleer je jonge kinderen om zich vaardigheden eigen te maken die ze de rest van hun leven meenemen. In een samenleving waarin steeds meer informatie via bewegend beeld wordt gecommuniceerd en kinderen dagelijks veel tijd besteden aan het kijken van films, is kritisch leren kijken van belang. Pia: “Het leerpotentieel is bij kinderen van onder de acht jaar bijzonder hoog. Daarom is het zinvol om kinderen al op een jonge leeftijd bagage mee te geven over kritisch kijken en creatief omgaan met film.”

Op het gebied van filmeducatie voor kinderen van deze leeftijd bestaat er nog weinig. Tessa: “Daarom is het Cinemini-pakket echt een schatkist!” Voor dit materiaal is de kennis van pedagogen, lesontwikkelaars en filmkenners uit verschillende Europese landen samengebracht. Pia: ”De rol van Eye en Taartrovers laat zich het best omschrijven als ‘team Nederland’ binnen een samenwerkingsverband van professionals op het gebied van film en onderwijs uit heel Europa: Cinemini Europe.”

Zes zussen

Het materiaal is uitgebreid getest op twaalf kinderopvanglocaties, scholen en festivals in Nederland, Oostenrijk, Duitsland en Slovenië. Tessa: “Dus je kunt als begeleider erop vertrouwen dat het ook echt aanslaat bij de kinderen.” Een van de uitkomsten van Cinemini-films is dat peuters en kleuters zich makkelijk aan allerlei films verbinden, ook aan kleine, abstracte en experimentele films voor volwassenen. Pia: “Daarmee laat je iets anders zien, het zijn films die ze kunnen meenemen in het ontwikkelen van hun smaak.”

Les six soeurs Dainef uit 1902, een film uit de Cinemini-filmcatalogus waarin zes zussen adembenemende acrobatische trucs doen, is afkomstig uit de collectie van Eye Filmmuseum. Tessa: “De zussen hebben heel veel lol in wat ze doen. Ze zijn heel sterk en doen de meest grappige dingen met hun lichaam. Je ziet dat ze er trots op zijn.” De film, oorspronkelijk zwartwit, werd met de hand ingekleurd, met geel, groen en roze voor de showoutfits van de zussen.

Gekke trucs

Grappig detail: het pakje van een van de zussen verandert van de ene op de andere seconde van kleur; op 1.20 minuut ‘verschiet’ een roze pakje naar een gele. Het lijkt een continuïteitsfoutje, of is het een knipoog van de colorist? Op de activiteitenkaart bij de film is een still te zien uit Les six soeurs, in zwartwit. De opdracht aan de achterzijde luidt: ‘Geef je het wat kleur met stiften of verf?’ Pia: “De kinderen ervaren hoe het is om te werken als een colorist die elk beeld van de film zelf heeft ingekleurd.”

“De kinderen worden ook fysiek uitgedaagd. Laat de gekke dingen die jij kan zien!”, zegt Tessa. Pia: “Door het zien van de trucs in deze film voelen kinderen zich geïnspireerd iets grappigs van zichzelf te delen. De muziek bij deze film uit 1902, gecomponeerd door Eye’s muziekprogrammeur Martin de Ruiter, helpt daar ook bij.” Vanuit het kijken naar film ontstaat een speelse, zinvolle en betekenisvolle les waar je de kinderen makkelijk in meeneemt. Tessa: “Je kan ze bijna niet uitzetten!”.

Aan de slag met Cinemini

Met Cinemini wordt het klaslokaal in een handomdraai een filmzaal en – met de eenvoudige doe-opdrachten – een atelier. Het pakket Cinemini Europe, een filmeducatiemethode, is kosteloos te gebruiken voor iedereen die op professionele basis met kinderen van drie tot zes jaar werkt en les wil geven over kunst- en cultuur, ook in het speciaal onderwijs.

Het pakket bestaat uit toegang tot de filmcatalogus met een groeiend aantal dialoogloze films, printbare activiteitenkaarten en handleidingen met informatie over de films, de makers en tips & trucs voor een betekenisvolle filmbeleving. Het grote voordeel voor begeleiders is dat de voorbereiding weinig tijd kost en al het materiaal online klaarstaat en in Nederland ook op LessonUp.

Als ouder of verzorger kun je de films en activiteiten van Cinemini tegenkomen op een festival of filmtheater. Of je kind komt thuis van school of het kinderverblijf met een activiteitenkaart als herinnering aan de film. Ook mogelijk: je ontdekt de MiniCine in het klaslokaal van je kind. Dit is een reizend meubel dat een filmhoek in de kleuterklas creëert, zoals je ook een bouw- en poppenhoek hebt waar kinderen van alles kunnen onderzoeken.

Over Cinemini Europe

Het Cinemini-pakket is verkrijgbaar in acht talen en toegankelijk voor educatieve instellingen in heel Europa. Het initiatief Cinemini Europe (CE) startte vanuit Das Österreichische Filmmuseum, Deutsches Filminstitut & Filmmuseum, Eye Filmmuseum, Kinodvor Cinema Ljubljana en Taartrovers. Sinds 2021 maken ook Baltic Film, Media, Arts and Communication School (BFM), European Children’s Film Association en Serralves Foundation deel uit van het consortium.