Crises vinden vaak hun weerslag in de films die in die tijd worden gemaakt. 75 jaar geleden is er sprake van zo’n momentum: de Tweede Wereldoorlog is net achter de rug, aan alles is gebrek, de toekomst onzeker.
zomer 2021
Film Noir
The Dark Side of Hollywood
1 juli — 25 augustus 2021
still uit The Third Man (Carol Reed, GB 1949)
Eye gaat deze zomer op zoek naar de roots van noir: de klassieke Amerikaanse film noir tussen begin jaren veertig en eind jaren vijftig.
Regenachtige straten, kringelende sigarettenrook en mannen met een duister verleden. Het onontkoombare noodlot en de femme fatale, sluw en seksueel onafhankelijk: Eye presenteert deze zomer een uitgebreid programma rond de klassieke film noir, met meesterwerken als The Third Man en In a Lonely Place, met Humphrey Bogart. Met vintage 35mm-prints en fonkelnieuwe restauraties.
still uit Double Indemnity (Billy Wilder, US 1944)
In Parijs valt het filmcriticus Nino Frank op hoe pessimistisch, donker en cynisch van toon de Amerikaanse misdaadfilms zijn die na de oorlog in de bioscopen verschijnen. Om ze te karakteriseren munt hij de term 'film noir'. De films uit deze periode worden gevoed door de hard boiled misdaadfictie van schrijvers als Raymond Chandler, Dashiell Hammett en James M. Cain, en verfilmd tot klassiekers als The Maltese Falcon, The Big Sleep en The Postman Always Rings Twice.
Bekijk de programmatrailer:
© René Gast & Yvonne Kroese (wallstories.org)
“…Vooral de maatschappijkritische kant van dit rijke filmverleden kan in de huidige tijd van Black Lives Matter en #MeToo een hernieuwde bron van inspiratie zijn. Het genre heeft zijn zeggingskracht nog altijd niet verloren. Film noir gaat een stralende toekomst tegemoet.”
NRC Handelsblad
still uit The Third Man (Carol Reed, GB 1949)
lobby card voor The Big Sleep (Howard Hawks, US 1946)
De sporen van noir
Vanaf de jaren zeventig wordt 'noir' - ver uitgewaaierd buiten de Amerikaanse context - een begrip in de populaire cultuur. Veel hedendaagse filmmakers, van Martin Scorsese en Paul Verhoeven tot Christopher Nolan en Lilly en Lana Wachowski, erkennen de invloed van de klassieke film noir op hun werk.
Noir is tot op de dag van vandaag actueel. Film noir, of 'neonoir' zoals de moderne variant is gaan heten, is ook een begrip in de wereld van strips, architectuur en de televisie (denk aan Scandinavian noir). Noir heeft zijn sporen achtergelaten in de meest uiteenlopende filmculturen, van Mexico tot China.
poster voor The Postman Always Rings Twice (Tay Garnett, US 1946)
“...Film noir brengt de zaken terug tot de essentie, tot de emotionele kern. Het is licht en duisternis. En van alle tijden.”
Het Parool
still uit Leave Her to Heaven (John M Stahl, US 1946)
Vrouwen in film noir
Het programma belicht ook de rol van vrouwen in film noir en neemt de 'Hollywood Blacklist' en het optreden van de eerste zwarte acteurs in film noir onder de loep. Het archetype van de femme fatale is een veelbesproken onderwerp in film noir-studies. De femme fatale is zelfstandig, geestig, scherpzinnig, rookt, manipuleert en is seksueel onafhankelijk. Hoe kijken we nu aan tegen de personages vertolkt door actrices als Joan Crawford (Mildred Pierce) en Gene Tierney (Leave Her to Heaven)? Hoe ging Ida Lupino tewerk? In de jaren vijftig is zij een van de weinige vrouwen in Hollywood achter de camera; ze tekent voor de onafhankelijk geproduceerde roadmovie The Hitch-Hiker.
In de jaren vijftig drukken zwarte acteurs Sidney Poitier en Harry Belafonte hun stempel op de eerste noirs waarin racisme aan de kaak wordt gesteld (No Way Out, Odds Against Tomorrow). In dezelfde periode krijgen filmmakers te maken met Hollywoods communistenjacht. Regisseurs als Joseph Losey en Jules Dassin wijken uit naar Europa, scenarioschrijvers als Dalton Trumbo werken noodgedwongen verder onder pseudoniem.
still uit Odds Against Tomorrow (Robert Wise, US 1959)
still uit Du Rififi chez les hommes (Jules Dassin, FR 1955)
Niet exclusief Amerikaans
Film noir is ook in zijn klassieke periode geen exclusief Amerikaans fenomeen: het bekendste voorbeeld van Europese film noir is Carol Reed's The Third Man (1949, met Orson Welles), zes jaar later maakt Jules Dassin in Frankrijk de invloedrijke heist-film Du Rififi chez les hommes (1955). En in de jaren zeventig en tachtig herontdekken filmmakers als Robert Altman, Alan J. Pakula en de Coen Brothers het genre in neonoir films als The Long Goodbye (1973), Klute (1971) en Miller’s Crossing (1990).
“...mooie zomerprogramma vol Film Noirs...Ik zou elke dag naar Amsterdam willen afreizen...Met de jaren rijpend, worden ze steeds mooier en alsmaar zwarter.”
De Volkskrant
Lees meer over Film Noir
Programma
Een aantal van de geselecteerde films is te zien in thematische double bills, met inleidingen door film noir-liefhebbers en -kenners. Het programma sluit op 25 augustus af met de voorstelling van Basic Instinct (4K-restauratie), waarvoor regisseur Paul Verhoeven zich liet inspireren door Billy Wilders noir-klassieker Double Indemnity (1944).
lobby card voor Double Indemnity (Billy Wilder, US 1944)
still uit Basic Instinct (Paul Verhoeven, US 1992)
© René Gast & Yvonne Kroese (wallstories.org)
Film, talks & meer
still uit The Maltese Falcon (John Huston, US 1941)
Achteraf nog iets drinken of eten? Reserveer online voor Eye Bar Restaurant.
Steun Eye. Word lid van de Eye Society.