Ornette: Made in America + The Cry of Jazz

Deze prachtig gerestaureerde documentaire van de baanbrekende onafhankelijke filmmaker Shirley Clarke legt de legendarische optredens vast van jazz-iconoclast Ornette Coleman, van Fort Worth tot Marokko. Met bijdragen van onder meer William Burroughs, Buckminster Fuller, Yoko Ono en Robert Palmer. Ornette: Made in America is essentieel voor iedereen die de geschiedenis van de jazz en de vruchtbare creatieve uitwisseling in de jaren 60 en 70 in Amerika wil begrijpen. Het is een portret van het innerlijke leven van een kunstenaar-vernieuwer, gevat in even vernieuwende technieken die nauw aansluiten bij de muziek.

Van Shirley Clarke, de New Yorkse avant-garde filmmaker, wordt binnen het All That Jazz-programma ook haar debuutfilm The Connection vertoond. De één een documentaire, de ander een fictiefilm, maar jazz is de rode draad.

The Cry of Jazz

Na de film is de controversiële film The Cry of Jazz (1958, 34') van Edward Bland te zien, die inmiddels wordt erkend als een van de vroegse (invloedrijke) films van zwarte onafhankelijke cinema, waardoor de film is ook wel 'de eerste hip-hopfilm' is genoemd.

The Cry of Jazz begint met een gesprek tussen jazzliefhebbers en intellectuelen over de staat van jazz anno 1958 en de mate waarin een zwarte emancipatoire strijd een rol speelt in (de waardering van) jazz. Vervolgens wordt in een aantal hoofdstukken, aan de hand van livemuziek van Sun Ra, de geschiedenis van jazz verteld, tot op het punt dat – zo stelt de film – 'jazz dood is', want uitgeëvolueerd.

Door de vele open, expliciete gesprekken (disclaimer: net n-woord valt te pas en te onpas) en de suggestie dat 'jazz dood is' werd de film als zeer controversieel beschouwd maar ook erg geprezen om zijn eerlijke, verfrissende behandeling van de politieke en geschiedkundige kant van jazzmuziek.

Interessant is dat de film uitkwam in 1958, een jaar dat in de jazzwereld als een kantelpunt wordt beschouwd. Op een bepaalde manier wás jazz namelijk inderdaad uitontwikkeld; de dominante bebopstroming dreigde te vervallen in een artistiek minder interessant armpjedrukken ('wie kan de meest virtuose solo spelen').

Een jaar later echter kwamen een aantal albums uit die het fundament legde voor nieuwe wegen waarin jazz zich kon – en zou – ontwikkelen; onder anderen 'Kind of Blue' van Miles Davis en het profetisch getitelde 'The Shape of Jazz to Come' van, jawel, Ornette Coleman. Met dit album zou Coleman het fundament leggen van wat later freejazz zou gaan heten.