Alex Roosdorp en zijn vrouw Marie maakten drie keer filmopnamen in de Noord-Hollandse Wieringermeer, in de periode 1938-1948.
Alex Roosdorp was een in Deventer gevestigde fotohandelaar die vanaf het begin van de jaren dertig ook actief was als filmmaker. Jaarlijks maakte hij voor zijn filmmaatschappij Marofilm (genoemd naar zijn vrouw Marie Roosdorp - van den Berg) één of meerdere voorlichtingsfilms voor de agrarische sector.
De eerste keer dat de Roosdorps in de Wieringermeer filmden was het land net in gebruik genomen. De drooglegging van het gebied was echter al in 1927 begonnen, als onderdeel van de Zuiderzeewerken. De polder zou het voormalige eiland Wieringen aan het vaste land verbinden; een oppervlakte van bijna 20.000 hectare kwam beschikbaar voor agrarisch gebruik.
De polder viel in augustus 1930 droog, maar het zou toen nog vier jaar duren voor de eerste boeren zich er konden vestigen vanwege de tijd die nodig was om het uit zeewater gewonnen land te laten ontzilten. De Wieringermeer was geheel vanaf de tekentafel ingericht met drie kleine woonkernen en landbouwkavels van twintig hectare die door boeren gepacht konden worden.
Marofilm had al een reeks ongeveer anderhalf uur durende landbouwdocumentaires geproduceerd waarin steeds een ander onderwerp uitputtend behandeld wordt: van bijenhouderij en hooien tot het houden van varkens, kippen en paarden.
Behalve een gedetailleerd beeld van het onderwerp, tonen deze films ook het vooroorlogse Nederland - en dan vooral het platteland. Het is een land dat nog niet door ruilverkaveling en mechanisatie van de landbouwindustrie is aangetast.
De Wieringermeer was qua landschap totaal anders. Toen de Roosdorps daar in 1938 gingen filmen voor de film Wieringermeer, kregen zij als het ware een voorproefje van de toekomst: grote akkers waarop grote maaicombines rijden en die grootschalig bewerkt worden. Het zijn soms haast on-Nederlandse beelden die eerder doen denken aan de oogst in de grote graanschuren van de Sovjetunie of Canada.
Vlak na de bevrijding van Deventer op 10 april 1945 begon Roosdorp met het maken van privéopnamen van de ravage in en om de stad - waarschijnlijk nog niet met het doel een lange film te maken. Maar al spoedig veranderde dit inzicht; in de zomer van 1945 maakte hij een uitgebreid verslag van het Nederland dat hij na vijf jaar oorlog en bezetting aantrof. Deze film werd Herwinnen door Werken.
Hij filmde de verwoeste infrastructuur, de vernielde steden en het gehavende platteland. Eerst in de omgeving van Deventer, Zutphen en Wageningen, later doorkruisde het echtpaar Roosdorp het hele land - per fiets. Ze besteedden met name aandacht aan de meest getekende plaatsen: het totaal vernielde Arnhem, het geïnundeerde Walcheren en de Wieringermeer.
De Wieringermeer was namelijk zwaar gehavend uit de oorlog gekomen. Op 17 april 1945 hadden Duitse soldaten op twee plaatsen de dijk van de Wieringermeer doorstoken. Binnen twee dagen stond de hele polder enkele maters diep onder water. Huizen en schuren werden door het klotsende water zwaar beschadigd. Roosdorp filmde het verloren land vanaf een boot - in kleur. Langzaam vaart hij tussen de huizen door en over het verzonken polderland. De rode, bakstenen huizen steken af tegen het blauwe water en de zonovergoten lucht.
Drie jaar later - in de zomer van 1948 - zijn de Roosdorps voor het laatst in de Wieringermeer, nu om de wederopbouw te filmen. Waar de akkers van Walcheren nog jaren onvruchtbaar zouden zijn na de overstroming met zout water, kon in de Wieringermeer alweer geoogst worden omdat het sinds de sluiting van de Afsluitdijk in 1932 niet meer aan zee grensde, maar aan het IJsselmeer. In De Wieringermeer - juli 1948 werken de arbeiders aan de opbouw van de verwoeste dorpen en boerderijen en het herstellen van dijken en wegen. Tussen de nieuwbouw en naast de boerenschuren zien we nog de houten noodwoningen met prozaïsche namen als 'Een huis van hout' en '’t Is niet anders'. Maar het leven heeft alweer zijn gang genomen; de kinderen gaan naar school en op het land wordt de oogst binnengehaald.
De Wieringermeer is een bijzondere regio in het werk van Roosdorp. In een tijdsspanne van tien jaar filmde hij de heroiek van het nieuwe land, het drama van de inundatie en de opoffering van de wederopbouw, als ging het om een bijbelse parabel of een dialectisch proces.
Maar de films zijn niet alleen historisch van belang, ze tekenen ook een filmtechnische ontwikkeling: de komst van de kleurenfilm.
Midden jaren dertig brachten het Amerikaanse concern Kodak en het Duitse Agfa kleurenstock voor de amateurfilmer op de markt. Kodachrome en Agfacolor waren beschikbaar op de formaten 8mm en 16mm. Als omkeermateriaal, wat betekent dat het belichte materiaal direct ontwikkeld wordt tot een positieve print.
Bij deze methode blijft er dus geen negatief over. Het gevolg van dit procédé, ook wel 'reversal' genoemd, was dat er slechts één originele kopie was - wegens gebrek aan een negatief was het niet mogelijk meerdere prints te maken. Roosdorp experimenteerde al vroeg met deze kleurenstock en probeerde zowel het Kodak- als het Agfamateriaal uit. Tijdens zijn eerste Wieringermeerfilm maakte hij al een paar kleurenopnamen, maar die zijn niet in de uiteindelijke film gekomen.
Al snel ging hij echter overstag en vanaf 1939 zijn bijna al zijn lange documentaires in kleur geschoten - ook Herwinnen door werken. Bij deze film werkte Roosdorp met omkeerfilm van Agfa.
Omdat het Nederlandse Agfalaboratorium vernietigd was, moest Roosdorp uitwijken naar Agfa-Gevaert in Brussel: te zien is dat er daar in het laboratorium een foutje is gemaakt met de ontwikkeling: de film heeft een licht-groene sluier.
Toch is er van de laatste film - Wieringermeer, juli 1948 – alleen een zwart-witkopie bekend. Hoe zit dat? Ook deze film werd namelijk geheel in kleur opgenomen. Eveneens op omkeermateriaal; nu Kodak.
Deze film is echter, in tegenstelling tot de beide andere films, geen vrije productie van Marofilm, maar een in opdracht gemaakte film. De originele, unieke kleurenfilm is dan ook na voltooiing afgestaan aan de opdrachtgever, die door het ontbreken van verdere documentatie onbekend is.
Om toch nog een kopie van de film te hebben, heeft Roosdorp voor zichzelf een zwart-witkopie van de film gemaakt. Deze print bevindt zich nog in de collectie Roosdorp, die na het overlijden van Alex Roosdorp in het bezit is gekomen van Eye.
Aan het wat ‘wollige’ beeld is nog te zien dat het oorspronkelijke materiaal in kleur was. Bij een kleurenfilm is het beeld opgebouwd uit drie dunne laagjes emulsie (geel, purperrood en blauw-groen) die op de celluloiddrager liggen. Dit heeft bij projectie of belichting van de film tot gevolg dat het licht ietwat wordt verstrooid en er een licht onscherp beeld wordt verkregen. Deze onscherpte wordt altijd meegekopieerd bij het maken van zwart-witprints van het oorspronkelijke materiaal.
