De jeugd van Ivan

Met de oorlog in Oekraïne en de harde repressie van Poetin lijkt Rusland terug te keren naar de dictatoriale tijden van Stalin, in een hedendaags jasje. Anders was dat in de late jaren vijftig en vroege jaren zestig, toen Nikita Chroesjtsjov ruimte gaf voor politieke hervormingen en ook het culturele klimaat (relatief) liberaler werd.

Filmers als Andrej Tarkovski, Michail Kalatozov, Marlen Choetsjiev, Larisa Shepitko en Andrej Kontsjalovski maakten gebruik van nieuwe vrijheden. Wat overigens niet betekende dat de censuur alles toestond: Tarkovski kreeg in toenemende mate te maken met kritiek op het hoge artistiek-vrijzinnige (‘subjectieve’) gehalte van zijn films, waarin de zegeningen van het communisme niet duidelijk genoeg zouden worden benoemd.

Ongebruikelijk

In De jeugd van Ivan concentreert Tarkovski zich op de belevenissen van de twaalfjarige Ivan, wiens ouders door de nazi's vermoord. Gedreven door haat sluit de jongen zich aan bij een groep partizanen aan het front om tegen de Duitsers te strijden.

Tarkovski’s eerste lange film biedt een voor Russische begrippen ongebruikelijke kijk op de Tweede Wereldoorlog. Het is geen conformistische Sovjetoorlogsfilm vol heroïsche wapenfeiten, maar een geëngageerde, persoonlijke getuigenis. Ivan is een Russische jongen die tegelijkertijd symbool staat voor alle kinderen die slachtoffer worden van oorlogsgeweld – een al te actueel thema.

Meesterlijk debuut

De jeugd van Ivan (1962) viel op door zijn visuele kwaliteiten; de verbeelding van dromen speelt een belangrijke rol. De Sovjetregering was er minder over te spreken, waardoor de film in een kleine roulatie werd uitgebracht. Nu is Tarkovski’s meesterlijke debuut – vrijwel meteen een klassieker in het Westen – nog een keer te zien in een nieuwe restauratie.

Vertoning op 35mm en DCP (Eye-collectie).