Nederlandse bioscoopjournaals

De eerste Nederlandse producent die op reguliere basis een journaal uitbracht was Kinematograaf Pathé Frères. Het bedrijf vertoonde vanaf 1912 het Franse Pathé-journaal waaraan met regelmaat Nederlandse items werden toegevoegd. Pathé had daarvoor een eigen cameraman in dienst, Herman van Luijnen, die voor de opnamen stad en land afreisde. Hij werkte tot 1927 voor Pathé, het jaar waarin de maatschappij stopte met het maken van eigen opnamen en de laatste Nederlandse items werden gefilmd.

Tussen 1912 en 1927 was veel veranderd. Eind jaren tien was ook Willy Mullens begonnen met het vervaardigen van een eigen bioscoopjournaal. Vaak gebruikte hij hiervoor nog de naam Courant Alberts-Frères, een verwijzing naar de reisbioscoop die hij samen met zijn broer exploiteerde.

Zoals gebruikelijk sinds de beginjaren van de cinema maakten ook andere bedrijven eigen actualiteiten, maar geen van alle produceerde op reguliere basis een eigen journaal. Wel brachten distributeurs en bioscopen hun eigen journaals uit. Deze waren echter bijna altijd samengesteld uit buitenlandse items met slechts af en toe een
Nederlandse toevoeging.

Still van een tussentitel uit het bioscoopjournaal Hollands Nieuws (1923).

Still Hollands Nieuws (1923).

Polygoon-journaal

De echte doorbraak kwam rond 1920 toen Jules Stoop zich terugtrok uit de in nood verkerende Filmfabriek Hollandia en een eigen maatschappij begon: Filmfabriek Polygoon. Onder leiding van Polygoons tweede directeur B.D. Ochse groeide het bedrijf binnen een paar jaar uit tot de belangrijkste Nederlandse producent van documentaires, onderwijsfilms, opdrachtfilms en journaals. Vooral dat laatste genre heeft het beeld van Polygoon sterk bepaald. Tot aan het laatste journaal in 1987 was de naam Polygoon synoniem voor het Nederlandse bioscoopjournaal.

Toename bioscoopjournaals

Zover was het begin jaren twintig echter nog niet. In 1921 verschenen de eerste Polygoon-journaals, maar meer dan vijf werden er dat jaar niet gemaakt. In 1922 waren het er al veertien, in 1923 eenentwintig. Daarna nam het aantal jaarlijks aanzienlijk toe, maar pas in 1932 verscheen het Polygoon-journaal wekelijks, onder de naam Hollands Nieuws. In die periode steeg ook het aantal kopieën van ieder journaal van een handvol naar enkele tientallen.

Midden jaren twintig kreeg Polygoon concurrentie van twee Haagse maatschappijen die ook bioscoopjournaals gingen produceren. De eerste was Orion Filmfabriek, in 1925 opgericht, een paar jaar later gevolgd door Filmfabriek Profilti.