De jaren tien en twintig
De bioscoop vestigt zich in het straatbeeld en er ontstaat een systeem van filmdistributie om al die bioscopen van steeds weer nieuwe films te voorzien. Ook de filmproductie professionaliseert. De eerste filmtijdschriften verschijnen en bioscoopcultuur wordt onderdeel van de opkomende vrijetijdsindustrie.
Nederlandse filmgeschiedenis: de jaren tien en twintig
De snelle opkomst van de bioscoop
‘De bioscooptheaters rijzen als paddenstoelen uit de grond’ was een gevleugelde uitspraak in het begin van de jaren tien.
Opkomst van distributie
Filmverhuur deed op grootschalige wijze haar intreden de laatste jaren van het eerste decennium van de twintigste eeuw.
Jean Desmet en de ontwikkeling van filmdistributie in Nederland
Aanvankelijk verdiende Jean Desmet zijn geld als kermis- en reisbioscoopexploitant, maar in 1909 kwam daar verandering in. Hij werd één van Nederlands eerste filmdistributeurs.
Imitaties en bastaardversies
Soms werden buitenlandse filmproducties door vertoners ‘toegeëigend’: dan vertoonden zij de film als een eigen productie, met een nieuwe titel of een lokaal establishing shot.
Filmstudio’s
In veel vroege films is nog duidelijk te zien dat de decors in de buitenlucht zijn opgebouwd: gordijnen wapperen, hanglampen slingeren en haren waaien in de wind.
Jean Desmet als bioscoopeigenaar
Desmets Cinema Parisien was een van de eerste bioscopen in Rotterdam en hij stond aan de basis van de ‘bioscoopboom’ die zich rond 1910 in Nederland voltrok
Brochures en programmaboekjes
Naast vele affiches en foto’s heeft EYE een verzameling brochures en programmaboekjes uit de jaren dertig. Ze werden uitgebracht door distributeurs en bioscopen als publiciteit.
Tussentitels
Vroege films waren stil – het was nog niet mogelijk om het geluid direct op een filmstrook te krijgen. Om het publiek houvast te geven werden stukjes tekst ingevoegd.
Vakpers en fan magazines
Rond 1907 werden de eerste filmtijdschriften gepubliceerd in Groot-Brittannië en Duitsland. Pas in 1912 verscheen het eerste filmtijdschrift in Nederland: 'De Bioscoop-Courant'.
Filmfabriek Hollandia – een nationale grootmacht
Hollandia zou uitgroeien tot de belangrijkste speelfilmproducent in de periode voor de Tweede Wereldoorlog.
Filmfabriek Hollandia en de schoolfilm
Op 8 november 1912 werd in de Friso Bioscoop in Leeuwarden de eerste Nederlandse schoolfilm gepresenteerd.
Nederlandse Bioscoopbond, 28 april 1924.
Nederlands(ch)e Bioscoopbond
De Nederlands(ch)e Bioscoopbond (NBB) - officieel opgericht op 18 juli 1921 - heeft decennia lang het reilen en zeilen in de Nederlandse filmwereld bepaald.
De Nederlandse speelfilm in de jaren twintig
Het einde van de Eerste Wereldoorlog kondigde grote veranderingen aan in de filmwereld. De Amerikaanse filmindustrie had zich tijdens de oorlog sterk ontwikkeld.
De ‘bioscope-quaestie’ en de schoolbioscoop
Is de bioscoop eigenlijk wel geschikt voor kinderen? Discussies in 1912 leidden er al vrij snel toe dat een aantal steden overging tot het instellen van een lokale filmkeuring.
Ideële vertoners
De veroordeling van de bioscoopcultuur liep als een gemeenschappelijk puriteins lint door socialistische, katholieke, protestante en liberale groeperingen.
Internationale Kino-Tentoonstelling
In augustus 1920 werd in het Amsterdamse Concertgebouw de Internationale Kino-Tentoonstelling (IKT) gehouden.
Bedrijfsfilms
Tussen de twee wereldoorlogen lieten Nederlandse ondernemers honderden bedrijfsfilms maken. Deze opdrachten hielden de Nederlandse filmindustrie op de been.
Still Hollands Nieuws (1923).
Nederlandse bioscoopjournaals
De eerste Nederlandse producent die op reguliere basis een journaal uitbracht was Kinematograaf Pathé Frères.
Filmfabrieken tijdens de Eerste Wereldoorlog
De Haarlemse Filmfabriek Hollandia was de grootste productiemaatschappij in de jaren 10. Maar al snel na het uitbreken van de oorlog meldden zich twee nieuwe speelfilmproducenten.
Het einde van de Eerste Wereldoorlog (1914 – 1918)
11 november 1918 eindigde de Eerste Wereldoorlog in een wapenstilstand. Deze tumultueuze periode is goed te zien in drie films uit de collectie van Eye.
Sittard (NL, Willy Mullens, 1920).
Stedenfilms
In 1915 kreeg Willy Mullens van de Vereeniging Vreemdelingenverkeer de opdracht een toeristische film te maken over Den Haag en Scheveningen.
Institutionalisering van de schoolbioscoop
Al in de jaren tien van de vorige eeuw werd geconstateerd dat film een onweerstaanbare aantrekkingskracht op kinderen heeft.
Nationale propaganda
Het medium film bleek ook in Nederland een belangrijk propagandamiddel te kunnen zijn.
Onderwijsfilms
Door de snelle toename van educatieve filmvoorstellingen voor kinderen ontstond eind jaren tien een grote vraag naar onderwijsfilms.
Moderniteit
In de negentiende eeuw werd de ene uitvinding na de andere gedaan, film was daar maar één van.
Dick Laan met 16mm camera (Bell & Howell).
16mm
De introductie van 16mm film - handzaam, relatief betaalbaar, onbrandbaar - liet de amateurfilmer kennismaken met een wereld van nieuwe mogelijkheden.
Naar een nationale filmkeuring
Moesten films niet gekeurd worden voor je ze kon zien? De bezorgdheid gold vooral jonge kinderen.
Dossier Desmet
Het archief van Jean Desmet (1875 - 1956) is één van de belangrijkste onderdelen van de Eye-collectie. Hij was een toonaangevende bioscoopeigenaar en filmdistributeur.
Centrale Commissie voor de Filmkeuring
Op 1 maart 1928 trad de Bioscoopwet van 1926 formeel in werking. Die dag werden de eerste films gekeurd door de Centrale Commissie voor de Filmkeuring (CCFK).
KLM – De nationale trots
De eerste vlucht naar Nederlands-Indië in 1924 werd gezien als een nationale overwinning. Bij terugkeer werden de vliegeniers van de Fokker F. VII onthaald als helden.
Het Nederlandsch Centraal Filmarchief
In oktober 1919 werd het Nederlandsch Centraal Filmarchief opgericht. Doel was het beeld van Nederland voor latere generaties vast te leggen.
Sterren en de pers
Naast berichtgeving en recensies over films, gaven kranten en tijdschriften hun lezers in de jaren dertig de kans vragen te stellen over buitenlandse en Nederlandse filmsterren.
Vereeniging Nederlandsch Fabrikaat: bedrijfsfilms op maat
Toen de Vereeniging Nederlandsch Fabrikaat (VNF) in 1925 een afdeling oprichtte voor de productie van bedrijfsfilms, wees niets erop dat dit een succes zou worden.
De Uitkijk – Kleine bioscoop met grote naam
De Uitkijk is het eerste avant-garde filmtheater van Nederland.
Hoogstraat (NL, Andor von Barsy, 1929)
De avant-garde van de jaren '20 en '30
De Filmliga, opgericht in 1927, stelde voor het eerst film als kunstvorm voorop.
Folklorisme - Voor het te laat is
Volkskundigen en folkloristen merkten op dat de moderniteit steeds meer greep op de plattelandsgemeenschappen kreeg.
Amsterdam in beeld
In 2016 heeft Eye vier films geconserveerd in het project ‘Breng Amsterdam in Beeld’. De films komen uit de eigen collectie van Eye.
Zomersport
Al decennia worden de zomermaanden gedomineerd door grote sportwedstrijden. Ze moeten het wat traditie echter afleggen tegen de jaarlijkse Tour de France en Wimbledon.