The Tower of Crossed Destinies

Van 22 t/m 25 juli is ook The Sisters van Fiona Lutjenhuis te zien.

Ik ben nooit fan geweest van regels, doctrines en die vele lessen waarin ons werd verteld dat we ons moesten bekeren (wat weten kinderen nou eigenlijk over zonde en bekering?), maar het gevoel van verwondering liet me niet los. Wat me bijbleef was niet de religieuze schuld, maar het gevoel van verwondering dat ik jaren later in de bioscoop weer zou voelen: een altaar van licht, pakkende liedjes, diva’s in plaats van heiligen en de spanning tussen wat zichtbaar en onzichtbaar is, het magische, het bovennatuurlijke en het materiële.

Elke cultuur ter wereld kent verhalen over magische wezens, fabels en legendes die eeuwenlang hebben bestaan, zich hebben aangepast maar nooit zijn verdwenen. Deze verhalen weerspiegelen vergeten manieren om de wereld te zien: bossen als plekken van transformatie, verloren paden als metaforen voor zelfontdekking en vliegen als symbool van moed. Betoverde wezens en angstaanjagende schepsels herinneren ons eraan dat er meer is dan wat we met onze ogen kunnen zien, en dat verbeelding al eeuwen wordt gebruikt als een daad van overleving, transformatie, verzet en ongehoorzaamheid.

De films beslaan decennia en regio’s, met makers zoals Apichatpong Weerasethakul, Juanita Onzaga, Vashti Harrison en Vojtěch Jasný die zich om verschillende redenen voelden aangetrokken tot deze traditie van vertellen: om te reageren op sociale en politieke onrust van hun tijd, om terug te grijpen op de legendes van hun voorouders en om nieuwe mythologieën te delen. Wat hen verbindt is hun wens om een nieuw perspectief op oude verhalen in te nemen.

Om een kort voorbeeld te geven van wat je kunt verwachten: in Vashti Harrisons Field Notes verkent de filmmaker Caribische spookverhalen en volksverhalen zoals haar familieleden deze vertellen. De korte film, die is opgebouwd als een veldgids voor de geesten en jumbies die in de eilandstaat Trinidad en Tobago leven, is een goed voorbeeld van hoe volksverhalen mondeling van generatie op generatie worden doorgegeven. Field Notes maakt deel uit van de special Return of the Spirits, waarin verhalen nauw verbonden zijn met de mensen en het land, en waar het natuurlijke en het bovennatuurlijke botsen. Al deze films werpen een nieuwe blik op de rol van volksverhalen in de hedendaagse samenleving.

Tegelijkertijd kun je wonderlijke verhalen verwachten die door sprookjes zijn geïnspireerd, zoals The Cassandra Cat, een herontdekte Tsjechische New Wave-cultklassieker, die net als Strange Creatures van Cristina Rubio Sitja en Cristóbal León (onderdeel van het duo León & Cociña, bekend van The Wolf House) draait om solidariteit en verzet. Maar belangrijker nog: beide films herinneren ons aan de onderlinge verbondenheid tussen levende wezens en aan de ongelooflijke verbeeldingskracht en empathie van kinderen – iets waar we af en toe wat van kunnen leren. Ook Pan’s Labyrinth draait om het idee van de verbeelding van kinderen. Del Toro’s film presenteert zich als een volwassen sprookje en laat zien wat er gebeurt wanneer we, naarmate we ouder worden, het vermogen om te fantaseren verliezen.

Naast de filmvertoningen is er op de eerste dag van het programma een live storytelling performance van Guus Møystad, waarmee je nog dieper kunt duiken in onze verbinding met de wereld van volksverhalen, intuïtie en verbeelding. Ook zijn er tarotkaartensessies van Safa Mirror, mocht je een kijkje in je toekomst, verleden en heden willen nemen. 25 juli verrast het Amsterdamse collectief Maison Dante ons met een culinair eerbetoon aan Duvidha, een weerspiegeling van het scala aan thema’s en texturen uit de film.

Folklore ontstond in een tijd toen mensen een diepe band hadden met dieren en de natuur. Het was de kunst van het volk voordat kunst een naam kreeg. Nu we als samenleving steeds meer gedesillusioneerd raken, cynisch worden en de hoop verliezen door de vele tragedies en genocides die voor onze ogen plaatsvinden, en nu we een nieuw tijdperk van fascisme ingaan, geloof ik dat we er alles aan moeten doen om angst geen vat op ons te laten krijgen. Want dat is wat ze willen: ons klein, bang en machteloos laten voelen. In plaats daarvan moeten we onze verbeelding en de vele manieren waarop we de eenzijdige, onderdrukkende realiteit kunnen overstijgen, kanaliseren. Ik nodig je uit om een stap terug te doen om vooruit te kunnen gaan, en te zien wat generaties voor ons zich hebben voorgesteld, gecreëerd en waartegen ze zich hebben verzet.

Intussen laat ik jullie achter met dit gedicht van Chandra Livia Candiani, uit het boek Sogni del fiume (Dromen van de rivier), een sprookjesboek voor gedesillusioneerde volwassenen, dat een van mijn beste vriendinnen mij een paar jaar geleden aanraadde. Ik laat het hier achter als een houvast voor de momenten waarop je verdwaalt in dit angstaanjagende en soms betoverde bos dat het leven heet.

Ik hoop je bij de vertoningen te zien, un abbraccio <3.

Het verhaal gaat dat de rivier
terwijl deze naar de zee stroomt
zichzelf sprookjes vertelt
om zichzelf gezelschap te houden
en minder bang te zijn
voor het moment waarop
zij immens zal worden

Si narra che il fiume
correndo verso il mare
racconti a se stesso delle fiabe
per farsi compagnia
e per avere meno paura
di quell’attimo in cui
diventerà immenso

© Chandra Candiani, Sogni del fiume, Einaudi Editore, 2022