Washing the Eyes

Stille getuigen

In vroege beelden zien we glimpen van expedities van een eeuw geleden: ontdekkingsreizigers die met handbediende camera’s verre landen en volkeren vastlegden. Deze korrelige beelden werden ooit gepresenteerd als exotische curiositeiten. Door die koloniale lens zien we levens zich ontvouwen. Herinneringen zijn bewaard in gebaren en gezichten, ook al zijn hun stemmen verstomd. Karavanen trekken door woestijnen, rituelen worden verlicht door flakkerend vuur, dorpen komen tot leven bij zonsopgang. Het verleden spreekt tot ons, maar het wacht tot wij luisteren. Het opnieuw bekijken van deze beelden wordt een stille daad van alternatieve geschiedschrijving: we wassen oude vooroordelen weg om de menselijkheid terug te vinden die de camera’s van toen niet zagen.

Hun identiteit is vloeibaar, met elke montage en camerahoek opnieuw gevormd. De kunstenaars van nu nodigen ons uit om te herinneren en te dromen, om oude kijkgewoontes los te laten en met een open hart opnieuw te kijken. Ze roepen droomlandschappen op waarin oude goden jonge reizigers over woelige zeeën leiden, en waarin voorouderlijke liederen zich mengen met hedendaagse geluiden om toekomstige steden te verbeelden.

Dit filmprogramma brengt experimentele en documentaire filmmakers samen die onderzoeken hoe persoonlijke en politieke geschiedenissen onze relatie tot plek, herinnering en elkaar vormgeven. Door herinneringen en toekomstvisioenen wordt onze blik gezuiverd. We komen tevoorschijn met een vernieuwde kijk op de wereld en elkaar — onze blik verfrist door verhalen en waarheid.

Zoals in Komitas (1988) van Don Askarian (1949-2018), waarin hij een poëtisch, non-lineair eerbetoon brengt aan componist Komitas en de anderhalf miljoen slachtoffers van de Armeense genocide. Door indringende beelden en geluiden onderzoekt de film herinnering als vorm van verzet, waarbij persoonlijk trauma wordt omgevormd tot collectieve herinnering. Het is geen conventionele levensbeschrijving, maar een beeldend requiem dat een onderdrukte geschiedenis tot leven wekt en verloren stemmen een plek geeft in het collectieve geheugen.

Het korte filmprogramma Washing the Eyes: Silent Witnesses toont werken die een beweging volgen van confrontatie naar reflectie. Ze stellen de vraag hoe we vastleggen, overleven en betekenis geven na ontwrichting en vanuit het verlangen naar verbinding. Samen vormen deze films een alternatieve geschiedenis die nieuwe manieren creëert om verbondenheid en toekomst te verbeelden. De films beperken zich niet tot het tonen van verlies of nostalgie; in plaats daarvan transformeren ze verdriet tot kracht en afwezigheid tot mogelijkheid. Hoewel geworteld in het verleden, richten deze films zich op de toekomst.

Het programma opent met Mona Hatoum’s Eyes Skinned (1988), een indringende verkenning van geweld en ontheemding, en gaat verder met films van Atousa Bandeh Ghiasabadi, Gelare Khoshgozaran, Nazlı Dinçel, Aziz Hazara en Mariam Ghani.

De avond sluit af met een nieuw interdisciplinair werk van kunstenaar Nazanin Noori: AS FOR THE QUESTION OF INSINCERITY, AN APPLAUSE FOR THOSE IN THE SEATS, dat live in première gaat in Eye. Noori combineert videopoëzie en geluidscompositie in een lecture performance om te onderzoeken hoe applaus – een gebaar van goedkeuring – ook kan functioneren als een mechanisme van controle.

De avond begint met zijn vroege films Hassanlou Cup: The Tale of the One Who Asks (1966) en Therefore Hangs a Tale (1973). Daarna duiken we in het lang onderdrukte en recent gerestaureerde meesterwerk Chess of the Wind (1976), een beklemmend, genre-overstijgend portret van macht, erfenis en verlies binnen een vervallen aristocratisch huishouden. Het is voor het eerst dat Mohammad Reza Aslani in Europa aanwezig is voor een Q&A.

(...) I hear the footsteps of longing,
And the methodical footsteps of blood in the veins,
The pulsing of the dawn of the pigeons’ well,
The beating of the heart of Friday night,
The flowing of carnations through thoughts,
The pure neighing of truth from afar.
I can hear the sound of the blowing of matter,
And the sound of the shoe of faith in the alley of excitement.
And the sound of rainfall on the wet eyelids of love,
On the sad music of adolescence,
On the song of pomegranate orchards.
And the sound of the shattering of the bottle of joy at night,
The tearing of the paper of beauty,
And the wind filling and emptying the cup of nostalgia.
I am near to the start of the Earth. (...)

The Footsteps of Water, Sohrab Sepehri (1964)